پس از انقلاب بلشویکی ۱۹۱۷ و آغاز جنگ دوم جهانی در ۱۹۳۹، گزارش محرمانه خروشچف در کنگره بیستم حزب کمونیست شوروی از مهم ترین لحظات سرنوشت ساز قرن بیستم به شمار میرود.
کنگره حزب کمونیست شوروی در ۱۴ فوریه ۱۹۵۶ افتتاح شده بود و می بایست ده روز ادامه داشته باشد. روز آخر ( ۲۴ فوریه ۱۹۵۶ ) که همه آماده رفتن می شدند خبر رسید بعد از رفتن خبرنگاران و عکاسان، نمایندگان در سالن بمانند. کمی بعد نیکیتا خروشچف اعلام نمود: باید گزارش محرمانه ای را به اطلاع شما برسانم. کلمه ای از آن نباید به خارج درز کند. هیچ کس یاداشت برندارد و فقط سراپا گوش باشید.
... [مشاهده متن کامل]
آن گزارش طولانی از نیمه شب شروع شد و بیش از چهار ساعت طول کشید. سخنان خروشچف که به جاهای حساس رسید، سکوت سنگینی سالن را فرا گرفت. بسیاری در خود فرو رفتند و حدود ۳۰ نفر به حالت اغما افتادند. خروشچف هم حین قرائت گزارش چهار مرتبه گریست. فضای عجیبی بود. موضوع اصلی گزارش «کیش شخصیت و پیامدهای آن» با اشاره مستقیم به عملکرد استالین بود.
کنگره بیستم بر موضعگیری های مندرج در گزارش خروشچف صحّه گذاشت و کمیته مرکزی را موظف ساخت تا به منظور غلبه کامل بر کیش شخصیت که با مارکسیسم لنینیسم بیگانه است. . . تدابیر لازم را به اجرا بگذارد.
در آن نشست هیئت های نمایندگی احزاب کمونیست و کارگری از ۵۵ کشور خارجی و در مجموع ۱۴۳۶ نفر حضور داشتند. حزب توده هم «احمد قاسمی»، «غلامحسین فروتن» و «رضا رادمنش» را به کنگره بیستم فرستاد. کنگره بیستم پیامدهای زیادی داشت. گروهی از قربانیان پاکسازیهای استالینی، از اتهام خیانت مبّرا شدند که یکی از آنان «احسان الله خان دوستدار» دومین چهره برجسته جنبش جنگل بود.
«سولژنیتسین» کتاب معروفش «یک روز از زندگی ایوان دنیسویچ» را منتشر نمود. «تام راب اسمیت» نویسنده انگلیسی، رُمان «گزارش محرمانه» را نوشت که از قضا داستانش در شوروی رخ می دهد، زمانی که استالین مرده و خروشچف سعی دارد تا حدودی پرده از عملکرد او بردارد. در آن رُمان هم وقتی قربانیان به قدرت می رسند، همان کارهایی را می کنند که سر خودشان آمده به شدیدترین نحو ممکن انتقام می گیرند. یکی از شخصیت ها در جایی از داستان می گوید: «روح استالین هنوز زنده است، نه در یک شخص بلکه به شکل پراکنده در بسیاری از افراد . . . » انگار رُمان مزبور «گزارش محرمانه» را افشا کرده است.
کنگره حزب کمونیست شوروی در ۱۴ فوریه ۱۹۵۶ افتتاح شده بود و می بایست ده روز ادامه داشته باشد. روز آخر ( ۲۴ فوریه ۱۹۵۶ ) که همه آماده رفتن می شدند خبر رسید بعد از رفتن خبرنگاران و عکاسان، نمایندگان در سالن بمانند. کمی بعد نیکیتا خروشچف اعلام نمود: باید گزارش محرمانه ای را به اطلاع شما برسانم. کلمه ای از آن نباید به خارج درز کند. هیچ کس یاداشت برندارد و فقط سراپا گوش باشید.
... [مشاهده متن کامل]
آن گزارش طولانی از نیمه شب شروع شد و بیش از چهار ساعت طول کشید. سخنان خروشچف که به جاهای حساس رسید، سکوت سنگینی سالن را فرا گرفت. بسیاری در خود فرو رفتند و حدود ۳۰ نفر به حالت اغما افتادند. خروشچف هم حین قرائت گزارش چهار مرتبه گریست. فضای عجیبی بود. موضوع اصلی گزارش «کیش شخصیت و پیامدهای آن» با اشاره مستقیم به عملکرد استالین بود.
کنگره بیستم بر موضعگیری های مندرج در گزارش خروشچف صحّه گذاشت و کمیته مرکزی را موظف ساخت تا به منظور غلبه کامل بر کیش شخصیت که با مارکسیسم لنینیسم بیگانه است. . . تدابیر لازم را به اجرا بگذارد.
در آن نشست هیئت های نمایندگی احزاب کمونیست و کارگری از ۵۵ کشور خارجی و در مجموع ۱۴۳۶ نفر حضور داشتند. حزب توده هم «احمد قاسمی»، «غلامحسین فروتن» و «رضا رادمنش» را به کنگره بیستم فرستاد. کنگره بیستم پیامدهای زیادی داشت. گروهی از قربانیان پاکسازیهای استالینی، از اتهام خیانت مبّرا شدند که یکی از آنان «احسان الله خان دوستدار» دومین چهره برجسته جنبش جنگل بود.
«سولژنیتسین» کتاب معروفش «یک روز از زندگی ایوان دنیسویچ» را منتشر نمود. «تام راب اسمیت» نویسنده انگلیسی، رُمان «گزارش محرمانه» را نوشت که از قضا داستانش در شوروی رخ می دهد، زمانی که استالین مرده و خروشچف سعی دارد تا حدودی پرده از عملکرد او بردارد. در آن رُمان هم وقتی قربانیان به قدرت می رسند، همان کارهایی را می کنند که سر خودشان آمده به شدیدترین نحو ممکن انتقام می گیرند. یکی از شخصیت ها در جایی از داستان می گوید: «روح استالین هنوز زنده است، نه در یک شخص بلکه به شکل پراکنده در بسیاری از افراد . . . » انگار رُمان مزبور «گزارش محرمانه» را افشا کرده است.
