گریبان

/garibAn/

مترادف گریبان: جیب، یخه، یقه

معنی انگلیسی:
collar, neck

لغت نامه دهخدا

گریبان. [ گ ِ ] ( اِ مرکب ) مرکب از دو جزو: جزو اول در اوستا «گریوا» ( گردنه ، کوه )، پهلوی «گریوک » ( گردنه ، کوه )، هندی باستان «گریوا» ( پشت کردن )، پهلوی «پان « » گریوی » . و جزو دوم پسوند اتصاف و حفاظت است ؛ جمعاً بمعنی محافظ گردن. بخشی از جامه که پیرامون گردن قرار گیرد. ( حاشیه برهان چ معین ذیل : گری ، گریبان ). چرخ. ( صحاح الفرس ) ( برهان ). مرکب است از لفظ گری بمعنی گردن و عنق و کلمه بان که بمعنی دارنده و حافظ باشد. ( غیاث ) ( آنندراج ).یقه. یخه. جرباء القمیص. ( منتهی الارب ) :
پر آب ترا غیبه های جوشن
پر خاک تراچرخه گریبان.
منجیک.
چو آتش کنی زیر دامن درون
رسد دود زود از گریبان برون.
اسدی.
نبینی حرص این جهال بدکردار از آن پس
که پیوسته همی درند بر منبر گریبانها.
ناصرخسرو.
تا بدیدم دامن پرخونش چشم من ز اشک
بر گریبان دارم آنچ آن ماه را بر دامن است .
سنایی ( دیوان چ مدرس رضوی ص 597 ).
زیرک دست به گریبان مغفل زد. ( کلیله و دمنه ).
مرا نماند روزی هوای دامن گیر
که بی گناه برآید سر از گریبانم.
سوزنی.
گل ز گریبان سمن کرده جای
خارکشان دامن و گل زیر پای.
باد بدگوی تو شاها چو گریبان بی سر
وز شرف هفت فلک گوی گریبان تو باد.
مجیر بیلقانی.
دست در گریبان یکدیگر کشیدند. ( ترجمه تاریخ یمینی ).
تا نداند سر من تردامنی
خون دل سر در گریبان میخورم.
عطار.
سگ و دربان چو یافتند غریب
این گریبانش گیرد آن دامن.
سعدی.
دشنامم داد سقطش گفتم ،گریبانم درید زنخدانش گرفتم. ( گلستان ). جالینوس ابلهی را دید دست در گریبان دانشمندی زده. ( گلستان ).
ز بوی پیرهن مصر بیدماغ شود
صبا که راه به آن غنچه گریبان برد.
صائب ( از آنندراج ).
هفت گویست گریبان ترا ز آن هفت است
عدد ارض و سماوات و نجوم سیار.
نظام قاری ( دیوان ص 11 ).
سر با مست گریبان یقه ای با مقلب
آن کنیسه که زدند از پی دفع امطار.
نظام قاری ( دیوان ص 12 ).
- از یک گریبان سر بیرون آوردن ، از یک جیب سر برآوردن ؛ با یکدیگر توأم بودن. مساوی بودن. ملازم همدیگر بودن :
حسن و عشق از یک گریبان سر برون آورده اند.بیشتر بخوانید ...

فرهنگ فارسی

یخه، یخه جامه، آن قسمت ازجامه که اطراف گردن رابگیرد، گریوان هم گفته شده
( اسم ) بخشی از جامه که اطراف گردن قرار گیرد یقه یخه : جالینوس ابلهی را دید دست در گریبان دانشمندی زده . یا ترکیبات اسمی : گریبان دشت . میان دشت وسط دشت . یا گریبان سمور . پوستین سمور . یا گریبان کوه . کمر کوه . یا ترکیبات فعلی : از یک گریبان سر بیرون آوردن . ۱ - با یکدیگر توام بودن . ۲ - ملازم همدیگر بودن . یا دست از گریبان کسی برداشتن . وی را رها کردن دست از او برداشتن : گویند بدار دستش از دامن تا دست بدارد از گریبانم . ( سعدی ) یا و دست گریبان ( دست به گریبان ) شدن با کسی . گلاویز شدن با او . یا دست و گریبان ( دست به گریبان ) بودن با کسی یا چیزی . مبتلی شدن به وی . توضیح فصیح دست و گریبان است نه دست بگریبان . یا سر از گریبان بر آوردن . بیدار شدن . یا سربه گریبان بودن . ۱ - سر داخل گریبان بودن . ۲ - در فکر بودن در اندیشه بودن . یا سر در گریبان بردن . ۱ - سر را داخل گریبان کردن . ۲ - بفکر فرو رفتن . ۳ - بعالم خلسه فرو رفتن . یا سر در گریبان عزلت کشیدن . منزوی شدن گوشه گیری کردن . یا گریبان پاره کردن . دریدن گریبان پاره کردن آن . یا گریبان چاک کردن . دریدن و شکافتن گریبان . یا گریبان چاک کردن صبح . طلوع کردن صبح . یا گریبان چراغی گرفتن . ۱ - چراغ بدست گرفتن . ۲ - سوزی و صفایی بهم رساندن . یا گریبان دامن کردن . سر بگریبان فرو بردن عارفان مراقبه .

فرهنگ معین

(گَ ) (اِمر. ) بخشی از جامه که گردن را در برمی گیرد، یقه .

فرهنگ عمید

آن قسمت از جامه که اطراف گردن را می گیرد، یخۀ جامه.

جدول کلمات

جیب, یخه

مترادف ها

collar (اسم)
گردن بند، طوق، یقه، گریبان، یخه، جیب

فارسی به عربی

یاقة

پیشنهاد کاربران

منبع. عکس فرهنگ ریشه شناختی زبان فارسی دکتر محمد حسن دوست
لینک کتاب فرهنگ واژه های اوستا
قرار می می دهم چون واژه درش دوستان می تواند بررسی کنید و ببینید
زبان های ترکی�در چند مرحله بر�زبان فارسی�تأثیر گذاشته است. نخستین تأثیر زبان ترکی بر پارسی، در زمان حضور سربازان تُرک در ارتش�سامانیان�روی داد. پس از آن، در زمان فرمان روایی�غزنویان، �سلجوقیان�و پس از�حملهٔ مغول، تعداد بیشتری�وام واژهٔ�ترکی به زبان فارسی راه یافت؛ اما بیشترین راه یابی واژه های ترکی به زبان فارسی در زمان فرمانروایی�صفویان، که ترکمانان�قزلباش�در تأسیس آن نقش اساسی داشتند، و�قاجاریان�بر ایران بود.
...
[مشاهده متن کامل]

• منابع ها. تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
• تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
• حسن بیگ روملو، �احسن التواریخ� ( ۲ جلد ) ، به تصحیح�عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. ( مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات�ترکی�و�مغولی�رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته است )
• فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
• غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
• فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹

گریبانگریبانگریبانگریبان
منابع• https://archive.org/details/1_20221023_20221023_1515
بالاگریوه گفر
گریبان ب زبان سیستانی 💜 ب زبان پارسی یقه
گریبان به ترکی یقه یاکا یاقا
گریبانگیر و گرفتاری == یاقالانماک ، یاکالاندین
یاکالاندین ===گرفتار شدن ، گریبانگیر شدن و . . .
یاقا ، یاکا و یقه و یخه ترکی اند
گریبان:یقه گیر ؛گره خورده؛گرفته ؛گرفتار
جیب
کوم