گرچاک اروپایی

ماهی مخرج لوله ای
• نام انگلیسی: Bitterling
• نام علمی: Rhodeus sericeus amarus ( Bloch, 1782 )
• پراکنش: حوضه جنوبی دریای خزر
• ویژگی های مرفولوژیک: بدن برآمده و از طرفین پهن؛ دندان حلقی یک ردیفی ( ۵ - ۵ ) ؛ با وجودی که سراسر بدن آن از فلس پوشیده شده است ولی فقط ۶ - ۵ فلس در روی خط جانبی به عنوان اندام جانبی موجود است ( یعنی فلس های دیگر فاقد منفذ برای ارتباط با محیط خارجند ) .
این ماهی دارای یک نوار آبی متمایل به بنفش است که از میان بدن تا ابتدای باله دمی امتداد دارد. طول متوسط ۵ - ۶ و حداکثر ۹ سانتی متر است؛ خط جانبی کامل نیست؛ فاقد سبیلک. این ماهیان ۳ - ۲ سال عمر می کنند.
• تغذیه: کرم ها، سخت پوستان کوچک و لارو حشرات
• بیولوژی: در کنار آب که از گیاهان آبزی پوشیده و جنس بستر آن شنی یا لجنی است زندگی می کند. زمان تخم ریزی از فروردین تا اواخر خرداد ماه است و ماهی نر به هنگام تخم ریزی لباس عروسی به تن می کند در این موقع اندام تناسلی ماهی ماده به صورت یک لوله طویل رشد می کند. ماهی نر معمولاً ماهی ماده ای را که اندام تناسلی آن خوب رشد کرده باشد به همسری انتخاب می کند. ماهی ماده برای تخم ریزی اندام تناسلی خود را در میان صدف دو کفه ای ها فرو می کند. این صدف دارای دو حفره است که در قسمت انتهایی بدن واقع شده اند. از طریق حفره عقبی، همراه با آب تنفسی مواد غذایی شامل پلانکتون ها و مواد پوسیده گیاهی مکیده می شود و به این علت نام این حفره را حفره تنفسی نهاده اند. سپس از حفره دیگر که حفره دفعی نام دارد مواد زائد و آب استفاده شده خارج می گردد. هنگامی که صده دو کفه خود را باز می کند، ماهی ماده اندام تناسلی خود را درون آن فرو برده و ۲ - ۱ عدد تخم در فضای آبششی در صدف رها می کند. بلافاصله ماهی نر اسپرم خود را بر روی صدف می ریزد که با آب تنفسی وارد فضای داخلی آن شده و به این ترتیب تخم ها را بارور می سازد. عمل تخم گذاری در صدف توسط ماهیان نر و ماده چندین بار تکرار می شود. در بعضی مواقع ماهی نر، ماهی ماده دیگری را برای عمل جفت گیری]] انتخاب می کند.
ماهیان نر معمولاً از جنس ماده خود و صدف به شدت در مقابل سایر ماهیان نر متجاوز دفاع می کنند. تعداد تخم ها ۴۵ - ۱۰۰ عدد و به قطر حدود ۳ میلی متر می باشد. دوره انکوباسیون ۲ - ۳ هفته به طول می انجامد. لاروها به وسیله بر آمدگی کیسه زرده به آبششش صدف می چسبند و هنگامی که به طول ۱۱ میلی متر رسیدند از محوطه آبششی از طریق حفره دفعی صدف به خارج ریخته می شوند. به طوری که در بررسی های آکواریومی دیده شده، ماهی نر فقط در موقعی لباس عروسی به تن می کند که در نزدیکی آن صدفی وجود داشته باشد و در صورت عدم وجود آن، ماهی نر هرگز لباس عروسی به تن نخواهد کرد. این ماهی به علت جالب بودن نوع جفتگیری، تولید مثل و دفاع در مقابل ماهیان متجاوز به صورت یکی از موضوع های جالب برای تحقیق و پژوهش در رفتارشناسی ماهیان در آمده است. به علت قرار گرفتن تخم این ماهی در صدف، تخم ها از بسیاری از دشمنان طبیعی در امان هستند. علاوه بر این صدف ها در هنگام نشست آب به نقاط عمیق ته نشین شده و بدین ترتیب از خشک شدن و اتلاف تخم ها جلوگیری می کنند. به همین دلایل این ماهی با وجو تعداد کم تخم و کثرت دشمنان طبیعی، به صورت دسته های متعددی در آب ها مشاهده می شود.