گرم شدن زمین (global warming)
افزایش میانگین دمای کرۀ زمین به میزان تقریبی۰.۵ درجۀ سانتی گراد طیّ قرن گذشته. گمان می رود که قسمت اعظم این افزایش به فعالیت انسانی مربوط باشد. دمای کرۀ زمین در طول تاریخ بسیار متغیّر بوده و افت و خیزهای متعددی در دوره های تاریخی داشته است، اما دورۀ اخیر گرم شدن با گسترش صنعت مصادف شده و این فرضیه را تقویت می کند که گرمای یادشده ناشی از افزایش شتابان اثر گلخانه ای به سبب آلاینده های جوّی، به خصوص گاز دی اکسیدکربن، است. تغییرات طبیعی و شاید آشفته اقلیمی به منزله علت بالارفتن دمای کنونی جهان منتفی دانسته نشده است، و دانشمندان هنوز هم تأثیر آلاینده های انسان زاد (ناشی از فعالیت های انسانی) را در آن دخیل می دانند. در ۱۹۸۸، «سازمان جهانی هواشناسی» و«سازمان ملل متحد» با «برگزاری میزگردی بین دولتی دربارۀ تغییرات اقلیمی» (IPCC)، هیئتی از بیش از ۲هزار دانشمند را تشکیل دادند تا دربارۀ علل تغییرات اقلیمی و پیش بینی های مربوط به آن به پژوهش بپردازند. در ژوئن ۱۹۹۶، IPCC تأیید کرد که زمین در حال گرم شدن است و احتمالاً فعالیت های انسانی در وقوع آن دخیل اند. ارزیابی تأثیر نوع بشر بر اقلیم جهان به دلیل ناپایداری طبیعی هم در مقیاس زمین شناختی و هم در مقیاس دورۀ انسان، پیچیده و دشوار است. با وجود این طی دورۀ کنونی گرم شدن زمین، تا این لحظه، دمای انگلستان تقریباً یک درجۀ سانتی گراد سردتر از اوج گرمای به اصطلاح «دورۀ گرم قرون میانه» (۱۰۰۰ تا ۱۴۰۰م) بوده است. این دوره بخشی از یک نوسان اقلیمی کاملاً طبیعی در مقیاس جهانی بود. فاصلۀ زمانی بین دورۀ گرم قرون میانه و افزایش کنونی دما، نسبت به دماهای تاریخ کرۀ زمین، به طور غیرمنتظره ای سرد بود. گرم شدن زمین، افزون بر بالابردن میانگین دمای کرۀ زمین، سبب شده است که تغییرات فصلی در دهه های اخیر مشهودتر شود. ازجمله می توان از شدیدترین زمستان ثبت شده در شرق امریکا در سال های ۱۹۷۶ـ۱۹۷۷، و ثبت امواج گرما در هلند و دانمارک در سال بعد یاد کرد. بنابر نتایج تحقیقات پژوهشگران امریکایی، که از حلقه های تنۀ درختان و هسته های یخ برای تعیین دماهای طی ۱۰۰۰ سال گذشته استفاده کرده اند، سال ۱۹۹۸ گرم ترین سال در سطح کرۀ زمین در هزارۀ گذشته بوده است. در نشستِ سازمان ملل متحد که در ۱۹۹۵ در برلین برگزار شد، برای اقدام به منظور کاهش انتشار گازهای زیانبار برای محیط زیست توافق حاصل شد. شرکت کنندگان در این نشست، که نمایندۀ بیش از ۱۲۰ کشور جهان بودند، فرآیندی دو ساله برای مذاکره به منظور تعیین هدف ها و زمان بندی برنامه هایی درجهت کاهش انتشار دی اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه ای، بعد از سال ۲۰۰۰ در هر یک از کشورها، به تصویب رسانیدند. تفاهم نامه (پروتکل) کیوتو مصّوب ۱۹۹۷ کشورهای صنعتی جهان را متعهد می کند که انتشار سالانۀ گازهای زیانبار خود را تا ۲۰۱۲ به میزان۵.۲ درصد کاهش دهند. در پایان آوریل ۱۹۹۸، سی وچهار کشور تفاهم نامۀ کیوتو را امضا کرده بودند. این کشورها همۀ کشورهای عضو اتحادیۀ اروپا، کانادا، نروژ، برزیل، و ژاپن را شامل می شد. برای آن که این پیمان ضمانت اجرایی داشته باشد، ۵۵ کشور باید آن را امضا و تأیید کنند. این ۵۵ کشور باید شامل آن تعداد از کشورهای صنعتی پیشرفته باشد که انتشار جهانی کربن از آن ها ۵۵ درصد مقدار کل انتشار کربن در جهان باشد. در استرالیا، «مرکز آب و هوای ملّی» وابسته به «سازمان هواشناسی استرالیا» نشان داد که بین سال های ۱۹۱۰ و ۱۹۹۹، میانگین دمای سالانۀ استرالیا از۰.۸ تا۲۸.۴۳ درجۀ سانتی گراد افزایش یافته است، و گرم ترین دهه های قرن ۲۰، سه دهۀ ۱۹۹۰، ۱۹۸۰ و ۱۹۷۰ بوده اند. این مرکز اعلام کرد که این امر پیش بینی آن ها را در مورد گرم شدن زمین تأیید می کند و اظهار داشت که تأثیر انسان در این رویداد قابل تشخیص و بارز بوده است. ذوب شدن و فروپاشی «سکوی یخی لارسن»، در قارۀ جنوبگان، یکی از پیامدهای گرم شدن زمین است. انتظار می رود که ذوب شدن یخ ها سطح آب دریاها را در دهه های آینده بالا ببرد. در اکتبر سال ۲۰۰۰، زیست شناسان دریایی طی گزارشی برآورد کردند که از ۱۹۹۸ به بعد ۵۰ تا ۹۵ درصد آبسنگ های مرجانی اقیانوس هند درنتیجۀ گرم ترشدن دریاها، هلاک شده اند. بنابر «پیمان نامۀ تغییرات اقلیمی»، که در ۱۹۹۲ تصویب شد، کشورهای صنعتی تعهد کردند که انتشار دی اکسیدکربن خود را، که عامل عمدۀ گرم شدن زمین به شمار می آید، ثابت نگه دارند به طوری که تا سال ۲۰۰۰ میزان آن بیش از مقدارش در ۱۹۹۰ نشود. اما، بنابر شواهدی که «اتحادیۀ اروپا»، «شورای جهانی انرژی»، «آژانس بین المللی انرژی»، و سایر نهادهای بین المللی گردآوری کرده اند احتمالاً فقط سه کشور به این هدف دست پیدا می کنند. چنان که انتظار می رفت، در میان کشورهای غربی، فقط بریتانیا، آلمان، و لوکزامبورگ به این هدف دست یافتند. در بریتانیا، این دستاورد عمدتاً ناشی از فروپاشی صنعت زغال سنگ و درنتیجه افزایش مصرف گاز، بوده که میزان آلایندگی آن کمتر است. «آژانس بین المللی انرژی» در ۱۹۹۶ برآورد کرد که تا سال ۲۰۰۰ انتشار گازهای آلاینده تا ۱۷ درصد بیش از میزان آن در ۱۹۹۰ خواهد بود؛ میزان انتشار این گازها تا ۲۰۱۰ تا ۴۹ درصد افزایش خواهد یافت. در ۱۹۹۷ غلظت گازهای انتشاری به ۳۶۴ قسمت بر میلیون رسید. همایش سازمان ملل متحد، که در نوامبر سال ۲۰۰۰ دربارۀ گرمایش جهانی تشکیل شد، نتوانست توافقی بین امریکا و کشورهای اروپایی برقرار سازد. امریکا، بعد از روزها مقاومت سرسختانه در برابر طرح های مبارزه با گرم شدن زمین، در آخرین لحظه ها با مواردی موافقت کرد، اما این موارد حدّاقل را شرکت کنندگان در کنفرانس نپذیرفتند.
افزایش میانگین دمای کرۀ زمین به میزان تقریبی۰.۵ درجۀ سانتی گراد طیّ قرن گذشته. گمان می رود که قسمت اعظم این افزایش به فعالیت انسانی مربوط باشد. دمای کرۀ زمین در طول تاریخ بسیار متغیّر بوده و افت و خیزهای متعددی در دوره های تاریخی داشته است، اما دورۀ اخیر گرم شدن با گسترش صنعت مصادف شده و این فرضیه را تقویت می کند که گرمای یادشده ناشی از افزایش شتابان اثر گلخانه ای به سبب آلاینده های جوّی، به خصوص گاز دی اکسیدکربن، است. تغییرات طبیعی و شاید آشفته اقلیمی به منزله علت بالارفتن دمای کنونی جهان منتفی دانسته نشده است، و دانشمندان هنوز هم تأثیر آلاینده های انسان زاد (ناشی از فعالیت های انسانی) را در آن دخیل می دانند. در ۱۹۸۸، «سازمان جهانی هواشناسی» و«سازمان ملل متحد» با «برگزاری میزگردی بین دولتی دربارۀ تغییرات اقلیمی» (IPCC)، هیئتی از بیش از ۲هزار دانشمند را تشکیل دادند تا دربارۀ علل تغییرات اقلیمی و پیش بینی های مربوط به آن به پژوهش بپردازند. در ژوئن ۱۹۹۶، IPCC تأیید کرد که زمین در حال گرم شدن است و احتمالاً فعالیت های انسانی در وقوع آن دخیل اند. ارزیابی تأثیر نوع بشر بر اقلیم جهان به دلیل ناپایداری طبیعی هم در مقیاس زمین شناختی و هم در مقیاس دورۀ انسان، پیچیده و دشوار است. با وجود این طی دورۀ کنونی گرم شدن زمین، تا این لحظه، دمای انگلستان تقریباً یک درجۀ سانتی گراد سردتر از اوج گرمای به اصطلاح «دورۀ گرم قرون میانه» (۱۰۰۰ تا ۱۴۰۰م) بوده است. این دوره بخشی از یک نوسان اقلیمی کاملاً طبیعی در مقیاس جهانی بود. فاصلۀ زمانی بین دورۀ گرم قرون میانه و افزایش کنونی دما، نسبت به دماهای تاریخ کرۀ زمین، به طور غیرمنتظره ای سرد بود. گرم شدن زمین، افزون بر بالابردن میانگین دمای کرۀ زمین، سبب شده است که تغییرات فصلی در دهه های اخیر مشهودتر شود. ازجمله می توان از شدیدترین زمستان ثبت شده در شرق امریکا در سال های ۱۹۷۶ـ۱۹۷۷، و ثبت امواج گرما در هلند و دانمارک در سال بعد یاد کرد. بنابر نتایج تحقیقات پژوهشگران امریکایی، که از حلقه های تنۀ درختان و هسته های یخ برای تعیین دماهای طی ۱۰۰۰ سال گذشته استفاده کرده اند، سال ۱۹۹۸ گرم ترین سال در سطح کرۀ زمین در هزارۀ گذشته بوده است. در نشستِ سازمان ملل متحد که در ۱۹۹۵ در برلین برگزار شد، برای اقدام به منظور کاهش انتشار گازهای زیانبار برای محیط زیست توافق حاصل شد. شرکت کنندگان در این نشست، که نمایندۀ بیش از ۱۲۰ کشور جهان بودند، فرآیندی دو ساله برای مذاکره به منظور تعیین هدف ها و زمان بندی برنامه هایی درجهت کاهش انتشار دی اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه ای، بعد از سال ۲۰۰۰ در هر یک از کشورها، به تصویب رسانیدند. تفاهم نامه (پروتکل) کیوتو مصّوب ۱۹۹۷ کشورهای صنعتی جهان را متعهد می کند که انتشار سالانۀ گازهای زیانبار خود را تا ۲۰۱۲ به میزان۵.۲ درصد کاهش دهند. در پایان آوریل ۱۹۹۸، سی وچهار کشور تفاهم نامۀ کیوتو را امضا کرده بودند. این کشورها همۀ کشورهای عضو اتحادیۀ اروپا، کانادا، نروژ، برزیل، و ژاپن را شامل می شد. برای آن که این پیمان ضمانت اجرایی داشته باشد، ۵۵ کشور باید آن را امضا و تأیید کنند. این ۵۵ کشور باید شامل آن تعداد از کشورهای صنعتی پیشرفته باشد که انتشار جهانی کربن از آن ها ۵۵ درصد مقدار کل انتشار کربن در جهان باشد. در استرالیا، «مرکز آب و هوای ملّی» وابسته به «سازمان هواشناسی استرالیا» نشان داد که بین سال های ۱۹۱۰ و ۱۹۹۹، میانگین دمای سالانۀ استرالیا از۰.۸ تا۲۸.۴۳ درجۀ سانتی گراد افزایش یافته است، و گرم ترین دهه های قرن ۲۰، سه دهۀ ۱۹۹۰، ۱۹۸۰ و ۱۹۷۰ بوده اند. این مرکز اعلام کرد که این امر پیش بینی آن ها را در مورد گرم شدن زمین تأیید می کند و اظهار داشت که تأثیر انسان در این رویداد قابل تشخیص و بارز بوده است. ذوب شدن و فروپاشی «سکوی یخی لارسن»، در قارۀ جنوبگان، یکی از پیامدهای گرم شدن زمین است. انتظار می رود که ذوب شدن یخ ها سطح آب دریاها را در دهه های آینده بالا ببرد. در اکتبر سال ۲۰۰۰، زیست شناسان دریایی طی گزارشی برآورد کردند که از ۱۹۹۸ به بعد ۵۰ تا ۹۵ درصد آبسنگ های مرجانی اقیانوس هند درنتیجۀ گرم ترشدن دریاها، هلاک شده اند. بنابر «پیمان نامۀ تغییرات اقلیمی»، که در ۱۹۹۲ تصویب شد، کشورهای صنعتی تعهد کردند که انتشار دی اکسیدکربن خود را، که عامل عمدۀ گرم شدن زمین به شمار می آید، ثابت نگه دارند به طوری که تا سال ۲۰۰۰ میزان آن بیش از مقدارش در ۱۹۹۰ نشود. اما، بنابر شواهدی که «اتحادیۀ اروپا»، «شورای جهانی انرژی»، «آژانس بین المللی انرژی»، و سایر نهادهای بین المللی گردآوری کرده اند احتمالاً فقط سه کشور به این هدف دست پیدا می کنند. چنان که انتظار می رفت، در میان کشورهای غربی، فقط بریتانیا، آلمان، و لوکزامبورگ به این هدف دست یافتند. در بریتانیا، این دستاورد عمدتاً ناشی از فروپاشی صنعت زغال سنگ و درنتیجه افزایش مصرف گاز، بوده که میزان آلایندگی آن کمتر است. «آژانس بین المللی انرژی» در ۱۹۹۶ برآورد کرد که تا سال ۲۰۰۰ انتشار گازهای آلاینده تا ۱۷ درصد بیش از میزان آن در ۱۹۹۰ خواهد بود؛ میزان انتشار این گازها تا ۲۰۱۰ تا ۴۹ درصد افزایش خواهد یافت. در ۱۹۹۷ غلظت گازهای انتشاری به ۳۶۴ قسمت بر میلیون رسید. همایش سازمان ملل متحد، که در نوامبر سال ۲۰۰۰ دربارۀ گرمایش جهانی تشکیل شد، نتوانست توافقی بین امریکا و کشورهای اروپایی برقرار سازد. امریکا، بعد از روزها مقاومت سرسختانه در برابر طرح های مبارزه با گرم شدن زمین، در آخرین لحظه ها با مواردی موافقت کرد، اما این موارد حدّاقل را شرکت کنندگان در کنفرانس نپذیرفتند.
wikijoo: گرم_شدن_زمین