گرده افشانی وزوزی

گرده افشانی وزوزی یا نوان[ ۱] ( به انگلیسی: Buzz pollination ) تکنیکی است که توسط برخی زنبورها مانند زنبورهای منفرد ( Andrena carantonica ) برای آزادسازی گرده هایی که کم و بیش محکم توسط بساکها نگه داشته می شود، استفاده می شود. [ ۲] بساک های گونه های گیاهی که گرده افشانی وزوزی دارند معمولاً لوله ای هستند و تنها یک انتهای آن دهانه دارد و گرده درون آن گردی نرم و به هم چَسبیده است. با گیاهانی که خودباروری دارند مانند گوجه فرنگی، باد ممکن است برای تکان دادن گرده از طریق منافذ موجود در بساک و انجام گرده افشانی کافی باشد. بازدید زنبورهای عسل ممکن است باعث تکاندن برخی از گرده ها شود، اما گرده افشانی کارآمدتر آن گیاهان توسط چند گونه حشره انجام می شود که متخصص در گرده افشانی وزوزی هستند. [ ۳]
به منظور آزادسازی گرده، زنبورهای منفرد می توانند به گل چنگ بزنند و عضلات پرواز خود را به سرعت حرکت دهند و سبب لرزش گل و بساک شوند و گرده از آن جدا شود. گرده افشانی شامل ارتعاشات، گرده افشانی وزوزی نامیده می شود. زنبورهای عسل نمی توانند گرده افشانی وزوزی را انجام دهند. [ ۳] حدود ۹٪ از گل های جهان با استفاده از گرده افشانی وزوزی گرده افشانی می شوند. [ ۴]
گیاهانی که به گرده افشانی وزوزیی متکی هستند، در مقایسه با دیگر فلورها شکل بساک منحصر به فردی دارند. در گیاهان گرده افشانی وزوزی، این روند تنها در صورتی اتفاق می افتد که گرده افشان ها از گلها برای استخراج گرده بازدید کنند. تنها چند گونه حشره توانایی گرده افشانی این گیاهان را دارند. ریخت شناسی گل گیاهان گرده افشانی شده با وزوز از دیگر فلورهایی که از این نوع گرده افشانی استفاده نمی کنند متفاوت است. بساک ها بجز منافذ کوچک در بالا کاملاً مهر و موم شده اند یا شکاف های بسیار کوچکی دارند که در امتداد کناره ها باز می شوند. منافذ و شکاف ها به اندازه کافی کوچک هستند که حشرات نمی توانند به راحتی وارد بساک شوند، اما گرده های به اندازه کافی بزرگ می توانند خارج شوند. به دلیل این شکل، اغلب از آنها به عنوان بساک های منفذی یا روزن گشا اشاره می شود. این بساک های منفذی تنها در صورت ارتعاش در یک فرکانس خاص توانایی آزادسازی گرده را دارند. کلاله های این گل ها اغلب در زیر بساک ها قرار دارند. این می تواند یک استراتژی فرگشتی برای جلوگیری از خودباروری باشد، با ایجاد فاصله بین کلاله ها. [ ۵]