گرترود بل

گرترود بل، با نام کامل ( به انگلیسی: Gertrude Margaret Lowthian Bell ) ، معروف به «مادر عراق»، زاده ۱۴ ژوئیه ۱۸۶۸، در کانتی دورهام انگلستان، درگذشته ۱۲ ژوئیه ۱۹۲۶ در بغداد، مشاور سیاسی، کوه نورد، جهانگرد، کاوشگر در رشته های تاریخ و باستان شناسی بود ولی در عین حال از زبده ترین و کارآمدترین مأموران «سازمان اطلاعات و امنیت خارجی بریتانیا» ( SIS ) در زمان خود، به ویژه در دوران جنگ جهانی اول محسوب می شد. بل در سال ۱۹۱۷ بخاطر خدمات بزرگی که در راه میهن خود انجام داده بود نشان امپراتوری بریتانیا را که یک رتبه شوالیه گری است دریافت کرد.
گرترود بل در خانواده ای ثروتمند به دنیا آمد. او مادر خود «ماری شیلد» را در سه سالگی بخاطر مرگ سر زایمان برادرش از دست داد. پدر او در دانشگاه سوربن پاریس شیمی و در آلمان شیمی آلی و ریاضی تحصیل کرده بود و به مرور زمان مدیریت شرکت های تولیدی پدر خود را به دست گرفت. او به موازات کار خود در بخش امور سیاست، فرهنگ و بهداشت نیز فعال بود و سیاست مداری لیبرال محسوب می شد. پدر بزرگ گرترود بل «Isaac Lowthian Bell» در دهه ۱۸۷۰میلادی تقریباً یک سوم آهن و فولاد بریتانیا را در کارخانه های خود تولید می کرد. خانواده بل با توماس هنری هاکسلی، چارلز داروین، جان راسکین و این قبیل بزرگان معاشرت داشت و این یکی از دلایل بلوغ زودرس ذهنی گرترود گشت. پدر گرترود او را در سال ۱۸۸۶ در دانشگاه آکسفورد ( کالج Lady Margaret Hall ) ثبت نام کرد و او توانست با چند دختر دیگر و همراهی یک خانم «محافظ اخلاق و آداب» در کلاس های دانشگاه شرکت کند. او در سال ۱۸۸۸ کمی قبل از بیستمین سالگرد تولدش، به عنوان اولین زن، تحصیل خود را در رشته تاریخ با بهترین نمره به پایان رساند ولی دانشگاه طبق قانون به او، چون او یک زن بود، مدرک پایان تحصیلی نداد ( آکسفورد از سال ۱۹۲۰ یعنی تقریباً ۱۳۰۰ خورشیدی زنان را برابر مردها شناخت ) . پدر و مادر ناتنی گرترود طبق روال رایج انگلستان او را پس از بازگشت از اولین سفرهایش به شرق ( بخارست و استامبول ) ، طی مراسمی به دربار سلطنتی معرفی کردند تا او بتواند در صورت لزوم روزی به خدمت دربار «مفتخر» شود ( استخدام در بخش های حساس دولتی ) .
گرترود بل در ابتدا جاسوسی ساده بود و بیشتر در امور کسب اطلاعات و گزارش دادن فعال بود، ولی به مرور زمان و کسب تجربه لازم، پیشرفت بزرگی کرد و توانست به موازات لورنس عربستان، سرنوشت سازترین عملیات «کشور سازی» و «کشور زایی» را در خاور میانه انجام دهد. بل و توماس ادوارد لورنس ( لورنس عربستان ) توانستند با برنامه ای دقیق، قبیله های عرب را برای دوره کوتاهی متحد کرده و علیه دولت عثمانی به شورش وادارند. در حقیقت می توان گفت که بل در رتق و فتق خاک بازمانده از امپراتوری عثمانی، به خصوص در غرب ایران حرف اول را زد. او مشاور اصلی «ملک فیصل اول» بود. گرترود بل توانست با مهارت فراوان سران قبایل مختلف منطقه را با «روش های ویژه» راضی نگهدارد و در برابر خدمات ایشان، آن ها را «صاحب کشور» نمود. در این باره می توان کشورهای نو بنیاد سوریه جدید، عراق، اردن هاشمی ( پادشاه های عراق و اردن دو برادر بودند: فیصل اول و عبدالله اول ) و کویت را برشمرد که الزاماً در به وجود آمدن مرزهای جدید عربستان نقش بازی کرده اند. تنها کشوری که مرزهایش در آن منطقه تغییر نکردند ایران بود. مرزها همان ماندند که ایران و عثمانی تعیین کرده بودند. یکی از اشتباهات چشمگیر گرترود بل در تقسیم خاک عثمانی، منطقه بی طرفی محسوب می شود که در سه کنج مرزهای عراق، عربستان و کویت به جا ماند و منابع نفتی بسیار بزرگی دارد. منطقه ای که انگلیسی ها توجه ویژه به آن داشتند. به روایتی، افسر انگلیسی مسئول نقشه کشی در آن شب مست بوده و درکشیدن مرز بین عراق و کویت در روی نقشه بی توجهی کرده. [ ۱] بعدها بل ادعا کرد که این منطقه بی طرف ویژه حفاظت کویت در برابر حمله های عراق و عربستان بوده.