گاماچَلیپا (Gacrux)
سومین ستارۀ درخشان صورت فلکیِ جنوبی چلیپا یا صلیب جنوبی. این ستاره قسمت بالای صلیب را نشان می دهد و فقط ۳۳ درجه از قطب جنوب آسمان فاصله دارد. قطب جنوب آلمان نقطه ای است که ستاره های نیمکرۀ جنوبی آسمان، به ظاهر، بر گرد آن می گردند. علت این حرکت ظاهری در واقع چرخش محوری زمین است. گاماچلیپا هرگز از عرض های بالاتر از ۳۰ درجۀ شمالی دیده نمی شود، زیرا به قطب جنوب آسمان بسیار نزدیک است. با این حال، در نیمکرۀ جنوبی و در همۀ شب های سال می توان گاماچلیپا را در حال دور زدن قطب جنوب آسمان دید. به همین سبب به آن ستارۀ پیراقطبی نیمکرۀ جنوبی می گویند. دریانوردان و شاعرانِ قدیمی، صلیب جنوبی را بخشی از صورت فلکی بزرگ تر قنطورُس می شناختند. تا اواخر قرن ۱۷، این صورت فلکی را رسماً صورت فلکی مستقلی به حساب نمی آوردند. ستاره هایی نظیر گاماچلیپا، که با چشم غیرمسلح دیده می شوند، به کهکشان راه شیری تعلق دارند و بیشتر آن ها بسیار درخشان اند یا نسبتاً در فاصلۀ نزدیک قرار دارند. فاصلۀ گاماچلیپا از منظومۀ خورشیدی ۱۲۰ سال نوری است. درخشش ذاتی یا کل برون داد نور آن را با قدر مطلق مِنهای۱.۲ برآورد می کنند. قدر مطلقِ ستاره های درخشان کم و حتی منفی است. قدر این ستاره حدود ۲۵۰ برابر خورشید است. گاماچلیپا در آسمان شبِ زمین با قدر ظاهری۱.۶۳ می درخشد و یکی از ۵۰ ستارۀ درخشان از منظر زمین است. دمای سطحیِ آن نسبتاً کم و برابر ۳هزار درجۀ سانتی گراد است و به اندازۀ نصف دمای خورشید هم نمی رسد. این دما ستاره را به رنگ سرخ تیره درآورده است. قطر آن را ۱۲۴میلیون کیلومتر و حدوداً ۹۰بار بزرگ تر از قطر خورشید برآورد کرده اند. اخترشناسان با توجه به ترکیب و اندازه، گاماچلیپا را در ردۀ ستارۀ غول سرخ قرار می دهند. غول سرخ ستاره ای پیر است و تغییرات درونی بسیاری را پشت سر گذاشته است که آن را بزرگ تر از اندازۀ اولیه، و در نتیجه، درخشان تر ساخته است. در بسیاری از نقشه ها و منابعِ ستاره ای، گاماچلیپا را به صورت ستارۀ دوگانه ای نمایش می دهند که ندیم کم فروغش دقیقاً در شمال شرق آن قرار دارد. با این همه، این گونه نمایش فاقد دقت است، زیرا ستاره ها در فضا واقعاً نزدیک هم نیستند و فقط از دیدگاه ناظر زمینی چنین دیده می شوند. اخترشناسان این گونه زوج ها را ستارۀ دوگانۀ اُپتیکی می نامند.
سومین ستارۀ درخشان صورت فلکیِ جنوبی چلیپا یا صلیب جنوبی. این ستاره قسمت بالای صلیب را نشان می دهد و فقط ۳۳ درجه از قطب جنوب آسمان فاصله دارد. قطب جنوب آلمان نقطه ای است که ستاره های نیمکرۀ جنوبی آسمان، به ظاهر، بر گرد آن می گردند. علت این حرکت ظاهری در واقع چرخش محوری زمین است. گاماچلیپا هرگز از عرض های بالاتر از ۳۰ درجۀ شمالی دیده نمی شود، زیرا به قطب جنوب آسمان بسیار نزدیک است. با این حال، در نیمکرۀ جنوبی و در همۀ شب های سال می توان گاماچلیپا را در حال دور زدن قطب جنوب آسمان دید. به همین سبب به آن ستارۀ پیراقطبی نیمکرۀ جنوبی می گویند. دریانوردان و شاعرانِ قدیمی، صلیب جنوبی را بخشی از صورت فلکی بزرگ تر قنطورُس می شناختند. تا اواخر قرن ۱۷، این صورت فلکی را رسماً صورت فلکی مستقلی به حساب نمی آوردند. ستاره هایی نظیر گاماچلیپا، که با چشم غیرمسلح دیده می شوند، به کهکشان راه شیری تعلق دارند و بیشتر آن ها بسیار درخشان اند یا نسبتاً در فاصلۀ نزدیک قرار دارند. فاصلۀ گاماچلیپا از منظومۀ خورشیدی ۱۲۰ سال نوری است. درخشش ذاتی یا کل برون داد نور آن را با قدر مطلق مِنهای۱.۲ برآورد می کنند. قدر مطلقِ ستاره های درخشان کم و حتی منفی است. قدر این ستاره حدود ۲۵۰ برابر خورشید است. گاماچلیپا در آسمان شبِ زمین با قدر ظاهری۱.۶۳ می درخشد و یکی از ۵۰ ستارۀ درخشان از منظر زمین است. دمای سطحیِ آن نسبتاً کم و برابر ۳هزار درجۀ سانتی گراد است و به اندازۀ نصف دمای خورشید هم نمی رسد. این دما ستاره را به رنگ سرخ تیره درآورده است. قطر آن را ۱۲۴میلیون کیلومتر و حدوداً ۹۰بار بزرگ تر از قطر خورشید برآورد کرده اند. اخترشناسان با توجه به ترکیب و اندازه، گاماچلیپا را در ردۀ ستارۀ غول سرخ قرار می دهند. غول سرخ ستاره ای پیر است و تغییرات درونی بسیاری را پشت سر گذاشته است که آن را بزرگ تر از اندازۀ اولیه، و در نتیجه، درخشان تر ساخته است. در بسیاری از نقشه ها و منابعِ ستاره ای، گاماچلیپا را به صورت ستارۀ دوگانه ای نمایش می دهند که ندیم کم فروغش دقیقاً در شمال شرق آن قرار دارد. با این همه، این گونه نمایش فاقد دقت است، زیرا ستاره ها در فضا واقعاً نزدیک هم نیستند و فقط از دیدگاه ناظر زمینی چنین دیده می شوند. اخترشناسان این گونه زوج ها را ستارۀ دوگانۀ اُپتیکی می نامند.
wikijoo: گاماچلیپا