گاسترولاسیون

در زیست شناسی تکوینی، گاسترولاسیون ( به انگلیسی: Gastrulation ) عبارت "گاسترولا" و "گاسترولاسیون" توسط ارنست هکل در اثر خود به نام "Biology of Calcereous Sponges"[ ۱] معرفی شدند 1872. اعتبار این سخن را به لوئیس ولپورت، محور های بدن را تشکیل داده ( مثل محورهای پشتی - شکمی قدامی - خلفی ) ، و همچنین برخی از انواع سلول هایی که قرار است در آینده تبدیل به لوله گوارشی ( احشاء ) شوند را درونی سازی کند. [ ۲]
در جانداران سه لایه رویانی، گاسترولا سه لایه ای می باشد. این سه لایه را لایه های زایا نامیده که به نام های اکتودرم ( لایه بیرونی ) ، مزودرم ( لایه میانی ) ، و اندودرم ( لایه داخلی ) شناخته می شوند. [ ۳] [ ۴] در جانداران دولایه رویانی چون گزنده تباران و شانه دارتباران، گاسترول تنها شامل اکتودرم و اندودرم می شود. این دو لایه را برخی مواقع هیپوبلاست و اپی بلاست هم می نامند. [ ۵]
گاسترولاسیون بعد از تسهیم و تشکیل بلاستولا رخ می دهد. به دنبال گاسترولاسیون، اندام زایی رخ می دهد، که در آن تک تک اعضا در لایه های زایای تازه شکل یافته تکوین پیدا می کنند. [ ۶] هر لایه در رویان درحال تکوین تبدیل به یک بافت یا عضو خاص می گردد.
• اکتودرم در مهره داران منجر به اپی درمیس، دستگاه عصبی و ستیغ عصبی می شود. [ ۲]
• اندودرم منجر به بافت پوششی دستگاه گوارشی، دستگاه تنفسی و اعضای دستگاه گوارشی مرتبط با آن چون کبد و لوزالمعده می شود. [ ۲]
• مزودرم منجر به انواع مختلف سلولی چون ماهیچه ها، استخوان ها، و بافت همبند می شود. در مهره داران، مشتقات مزودرم شامل نوتوکورد، قلب، خون و عروق خونی، بافت چربی، غضروف دنده ها و مهره ها، درمیس. [ ۲] [ ۷]
پس از گاسترولاسیون، سلول های درون بدن به شکل ورقه های سلول های متصل بهم ( مثل بافت پوششی ) درآمده یا شبکه ای از سلول های ایزوله چون مزانشیم را تشکیل می دهند. [ ۴] [ ۸]
گرچه که الگوهای گاسترولاسیون، تغییرات بزرگی را در سرتاسر فرمانرو جانوران از خود نشان می دهند، اما این تغییرات توسط پنج حرکت سلولی بنیادین[ ۹] [ ۲] [ ۱۰] طی گاسترولاسیون یکپارچه می گردند:
• درون روی ( Invagination )
• درون خزیدگی ( Involution )
• مهاجرت انفرادی ( Ingression )
• دولایه ای شدن ( Delamination )
• روخزیدگی ( Epiboy )