گائوک

گائوک ( با نام مستعار هوشنگ ) که به اشتباه تصور می رفت یکی از اسرای جنگی آلمانی بوده باشد که در واپسین مرحله جنگ اول به جنگلیان کمک می کردند، یک چهره سؤال برانگیز است. هویت وی، دلایلش برای پیوستن به جنگلیان و شیفتگی کامل وی نسبت به کوچک خان، هنوز در پرده اسرار باقی مانده است. تاریخ نگاران شوروی به شکل توجیه ناپذیری در مورد گائوک سکوت اختیار کرده اند. تنها منبع ایرانی که اطلاعاتی دربارهٔ او داده، یقیکیان است، که می گوید وی یک آلمانی از اتباع روسیه بود که چند سال در ژنرال کنسولگری امپراتوری روسیه در تهران شغل رایزنی داشت. مطابق یک یادداشت انگلیسی ها، گائوک مسئول بایگانی سفارت بود و با یک زن یهودی زندگی می کرد. وی در ایام جنگ بر اثر ارتکاب به عملیات غیرقانونی ( در دادن جواز واردات ) از شغلش معزول، دستگیر و برای محاکمه به بادکوبه فرستاده می شود. بر اثر انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ وی به اتفاق زندانیان دیگر از زندان آزاد شد و به ایران مراجعت نمود و مدتی به تبلیغات بر ضد انگلیسی ها و به نفع عثمانی ها و آلمانی ها مشغول بود، ولی از طرف نظامیان انگلیسی توقیف و به هندوستان فرستاده شد و چون روسی بود، بدین جهت انگلیسی ها او را به ادسا فرستادند و به مقامات شوروی تحویل دادند. در روسیه گائوک خود را به حزب اشتراکی نزدیک نمود و توانست دوباره وسایل آمدن خود به ایران را فراهم سازد. در روز ورود لشکریان سرخ به ایران ( ۲۰ ثور ( اردیبهشت ) ۱۲۹۹ ) گائوک نیز، به عنوان مترجم با رؤسای سرخ وارد ایران شده و در رشت به عضویت کمیته مرکزی انقلابی دولت شوروی ایران انتخاب می شود. اما ممکن است زودتر وارد شده باشد، چنان که یک گزارش انگلیسی ها از دستگیری زنی به نام نیومن ( یا نویمن ) در مه ۱۹۱۸ ( اردیبهشت ۱۲۹۷ ) در انزلی خبر می داد که گفته می شد با گائوک در تماس بود. فقط سفارت فرانسه در تهران این هویت را برای گائوک تأیید کرده است. موقعی که میرزا کوچک خان و همدستانش از رشت خارج شده و در جنگلهای فومنات موضع گرفتند، گائوک از روس ها جدا و با میرزا کوچک خان متحد شد. وی که مترجم رسمی شده بود، مضمون سوسیالیستی نطقهای نمایندگان شوروی را در ترجمه های خود تبدیل به عقاید اتحاد اسلامی می نمود. وقتی که چندین بار گائوک مضمون نطقهای روس ها را غلط ترجمه می کند، روزی از میرزا کوچک خان می پرسند: «آیا می دانید که گائوک نطقهای روس ها را صحیح ترجمه نمی کند؟»