کچوای جنوبی

کچوای جنوبی ( کچوا: Urin qichwa، اسپانیایی: quechua sureño ) ، یا به سادگی کچوا ( Qichwa یا Qhichwa ) ، با حدود ۶٫۹ میلیون گویشور، پرگویش ترین گروه منطقه ای اصلی گویش های قابل فهم متقابل در خانواده زبان های کچوا است. همچنین این زبان رایج ترین زبان بومی در قاره آمریکا است. اصطلاح کچوای جنوبی به گونه های کوچوانی گفته می شود که در مناطقی از آند در جنوب خطی تقریباً شرق به غرب بین شهرهای هواکایو و هوانکاولیکا در مرکز پرو صحبت می شود. این شامل گونه های کچوا است که در مناطق آیاکوچو، کوسکو و بسیاری از در پرو، در بیشتر بولیوی و بخش هایی از شمال غربی آرژانتین صحبت می شود. رایج ترین گونه های رایج عبارتند از کوسکو، آیاکوچو، بسیاری از ( کولائو ) ، و بولیوی جنوبی.
در طبقه بندی سنتی خانواده زبان کچوا توسط آلفردو توررو، کچوای جنوبی معادل "کچوا IIc " توررو ( یا فقط "QIIc" ) است؛ بنابراین برخلاف بسیاری از گونه های خواهر خود در خانواده وسیع تر کچوانی که در نواحی شمال خط هوانکایو - هوانکاولیکا صحبت می شود، قرار می گیرد: کچوای مرکزی ( QI توررو ) که از هوانکایو به سمت شمال تا منطقه آنکش صحبت می شود. کچوای پرو شمالی در اطراف کاجامارکا و اینکاهواسی ( گاوباز's IIa ) ؛ و کیچوا ( بخشی از توررو کچوا IIb ) .
گویش ها عبارتند از آیاکوچو کچوا، کوسکو کچوا، پونو کچوا ( کولائو کچوا ) ، بولیوی شمالی کچوا ( آپولو کچوا ) ، و بولیوی جنوبی کچوا. سانتیاگوئنو کچوا در آرژانتین واگرا است و به نظر می رسد از ترکیبی از گویش ها، از جمله بولیوی جنوبی گرفته شده است. لهجه های آرژانتینی کاتامارکا و لاریوجا منقرض شده اند.
برجسته ترین تمایز بین آیاکوچو کچوا و دیگران این است که فاقد سری همخوان های متوقف شده ( tʃʰ, pʰ, tʰ, kʰ, qʰ ) و اجکتیو ( tʃʼ, pʼ, tʼ, kʼ, qʼ ) است. گونه های دیگر بولیوی و پرو جنوبی که روی هم جمع شده اند، کوسکو - کولائو کچوا ( یا "هر کس - قولاو" ) نامیده می شوند. با این حال، آنها یکپارچه نیستند. به عنوان مثال، کچوای بولیوی از نظر ریخت شناسی با کوسکو و آیاکوچو کچوا متمایز است، در حالی که بولیوی شمالی از نظر واج شناسی در مقایسه با بولیوی جنوبی و کوسکو کاملاً محافظه کار است، بنابراین هیچ انشعاب بین آیاچو و کوسکو - کولائو وجود ندارد.
سانتیاگوئنو نیز فاقد سری های آسپیراسیون و پرتاب کننده است، اما این یک پیشرفت متمایز در آرژانتین بود. همچنین بقایای تمایز کچوا s–š را حفظ می کند که در غیر این صورت از کچوای جنوبی گم شده است، که نشان می دهد انواع دیگری از کچوا در پس زمینه آن وجود دارد.