کُوایْسْتور (quaestor) قاضیِ دون پایۀ رومی. نقش اصلی او نظارت بر امور مالی ایالات در زمان جمهوری بود. کُوایِستورها نخست دستیار کُنسولها بودند. آن ها معمولاً در زمانی که فرماندار ایالت در نبرد شرکت می کرد فرماندهی واحدهایی را برعهده می گرفتند.
کوایستور ( به لاتین: Quaestor ) در روم باستان نام کلانترهای مادونی بود که منصب آنان نخستین پلهٔ سلسله مناصب و مستلزم سن حداقلی ۳۰ سال ( برای پاتریسی ها ۲۸ سال ) بود. در ابتدا کارکردی جنایی داشت امّا بعدها دارای کارکرد اداری شد که خزانه یا مالیه را نظارت و مدیریت می کرد. ... [مشاهده متن کامل]
ریشه های این منصب تا دوران پادشاهی روم هم می رسند. یکی از کهن ترین کوایستورها Quaestor parricidii نام داشت که توسط نوما پمپیلیوس معرفی شد، هنگامی که او با انتشار یک قانون سلطنتی جُرم «پدر یا مادر کُشی» را تعریف کرد. در دوران پادشاهی کوایستور توسط پادشاهان امّا در دوران جمهوری توسط کنسول ها برگزیده می شد. اینان از ایمپریوم بی بهره بودند، و از سال ۴۴۷ ق. م توسط مردم و در مجمع برگزیده می شدند و تعداد آنان هم دو نفر بود. از ۴۲۱ ق. م پلبی ها هم می توانستند بدان دست یابند و اینچنین تعدادشان به عدد چهار رسید؛ دو تای آنان در رم می ماندند ( Quaestores urbani یعنی کوایستورهای شهری ) تا خزانه داری را اداره کنند ( Quaestores aerarii به معنای کوایستورهای خزانه داری ) و دو تای دیگر نیز در کنار کنسول ها مشغول می شدند. از زمان آگوستوس، سن دستیابی به این منصب به ۲۵ سال کاهش یافت. خزانه داری دیگر نه توسط کوایستورهای شهری بلکه توسط پرایتورهایی سالخورده اداره می شد. کوایستورهای قیصر نمایندگان امپراتور روم در سنا بودند. آنان طبیعتاً کارهایی مانند جمع آوری مالیات را نیز عهده دار بودند و در رأس کمیسیون های سرشماری شهروندان استان ها قرار داشتند. بعدها در دوران کنستانتین یکم، مقام کوایستورِ کاخ مقدس که همان وزیر دادگستری بود، متن قوانین سلطنتی را مکتوب می کرد.
