کَواکِبی، عبدالرّحمان (حلب ۱۸۴۹ـ قاهره ۱۹۰۲)
کَواکِبی، عبدالرّحمان
روزنامه نگار و از پیشوایان تجددخواه مسلمان عرب. مادرش عفیفه، دختر مفتی انطاکیه بود. در خردسالی مادرش درگذشت و سه سال نزد خاله اش در انطاکیه زندگی کرد. در این مدت اندکی ترکی آموخت. سپس نزد پدر در حلب بازگشت و تحصیلات عالی خود را در مدرسۀ کواکبیه، که پدرش مدیر آن بود، به پایان رساند. علوم جدید را از استاد خورشید، از ادیبان ترک، فرا گرفت و بعدها معلومات خود را در فارسی و ترکی تکمیل کرد. در ۲۰سالگی عضو هیئت تحریریۀ روزنامۀ رسمی ترکی و عربی زبان فرات شد. پس از چندی نخستین مجلۀ عربی شهر حلب را با نام الشَهْباء منتشر کرد که پس از پانزده شماره به سبب انتقاد از عبدالحمید دوم عثمانی بسته شد. سپس روزنامۀ الاعتدال را منتشر کرد که آن را نیز دولت عثمانی برنتابید. در مناصب دولتی خدمت می کرد. در ۱۸۸۶، درپی سوء قصد یک وکیل دعاوی ارمنی به جان حاکم حلب، با انبوهی از سوریان به زندان افتاد و اموالش توقیف شد. در ۱۸۹۹ به مصر رفت. در ۱۹۰۱، از جانب عباس دوم، خدیو مصر، به کشورهایی چون زنگبار، حبشه، کشورهای عربی سفر کرد تا مشروعیت حکومت عباس دوم را به گوش مردم برساند. چندی در هندوستان زندگی کرد. سرانجام تا پایان زندگی در قاهره ماند. کواکبی به سبب نوشتن اعلامیه ای کوتاه برضد استبداد ترکان، در ۱۹۰۰ شهرت بسیار یافت. در مصر با سید جمال الدین اسدآبادی و محمد عبده آشنا شد و از آن ها به ویژه از عبده تأثیر پذیرفت. علامه نائینی تحت تأثیر کواکبی بود. از آثار اوست: طبایع الاستبداد، دربارۀ حکومت استبدادی و عقب ماندگی. این کتاب به قلم عبدالحسین میرزا دولتشاه به فارسی درآمده است (۱۳۲۵ق)؛اُمُ القری در انتقاد و بررسی ریشه های ناتوانی و درماندگی مسلمانان.
کَواکِبی، عبدالرّحمان
روزنامه نگار و از پیشوایان تجددخواه مسلمان عرب. مادرش عفیفه، دختر مفتی انطاکیه بود. در خردسالی مادرش درگذشت و سه سال نزد خاله اش در انطاکیه زندگی کرد. در این مدت اندکی ترکی آموخت. سپس نزد پدر در حلب بازگشت و تحصیلات عالی خود را در مدرسۀ کواکبیه، که پدرش مدیر آن بود، به پایان رساند. علوم جدید را از استاد خورشید، از ادیبان ترک، فرا گرفت و بعدها معلومات خود را در فارسی و ترکی تکمیل کرد. در ۲۰سالگی عضو هیئت تحریریۀ روزنامۀ رسمی ترکی و عربی زبان فرات شد. پس از چندی نخستین مجلۀ عربی شهر حلب را با نام الشَهْباء منتشر کرد که پس از پانزده شماره به سبب انتقاد از عبدالحمید دوم عثمانی بسته شد. سپس روزنامۀ الاعتدال را منتشر کرد که آن را نیز دولت عثمانی برنتابید. در مناصب دولتی خدمت می کرد. در ۱۸۸۶، درپی سوء قصد یک وکیل دعاوی ارمنی به جان حاکم حلب، با انبوهی از سوریان به زندان افتاد و اموالش توقیف شد. در ۱۸۹۹ به مصر رفت. در ۱۹۰۱، از جانب عباس دوم، خدیو مصر، به کشورهایی چون زنگبار، حبشه، کشورهای عربی سفر کرد تا مشروعیت حکومت عباس دوم را به گوش مردم برساند. چندی در هندوستان زندگی کرد. سرانجام تا پایان زندگی در قاهره ماند. کواکبی به سبب نوشتن اعلامیه ای کوتاه برضد استبداد ترکان، در ۱۹۰۰ شهرت بسیار یافت. در مصر با سید جمال الدین اسدآبادی و محمد عبده آشنا شد و از آن ها به ویژه از عبده تأثیر پذیرفت. علامه نائینی تحت تأثیر کواکبی بود. از آثار اوست: طبایع الاستبداد، دربارۀ حکومت استبدادی و عقب ماندگی. این کتاب به قلم عبدالحسین میرزا دولتشاه به فارسی درآمده است (۱۳۲۵ق)؛اُمُ القری در انتقاد و بررسی ریشه های ناتوانی و درماندگی مسلمانان.