کُنْگو، رود (Congo River)
کُنْگو، رود
(یا: رود زئیر) دومین رود بزرگ افریقا، پس از نیل. از نزدیکی مرز زامبیا و جمهوری دموکراتیک کنگو سرچشمه می گیرد و پس از طی ۴,۵۰۰ کیلومتر در مسیر مارپیچی بزرگی، که خط استوا را دوبار قطع می کند، به اقیانوس اطلس می ریزد. پس از آمازون، پرآب ترین رود است. اوبانگی، سانگا، و کاسای مهم ترین ریزابه های آن است. مسیر علیای آن لوآلابا خوانده می شود. دیه گو کائو، دریانورد پرتغالی، در ۱۴۸۲م مصب رود کنگو را کشف و ماندگاهی در آن تأسیس کرد. اما اروپایی ها پس از اکتشافات دیوید لیوینگستون و هنری استنلی، با بخش اعظم سیستم رود آشنا شدند. در ۱۹۷۴، هیئتی به فرماندهی جان بلشفورد اسنل، کاشف انگلیسی، و با حمایت موبوتو، رئیس جمهور وقت کنگو، از سرچشمه تا مصب رود را با کشتی پیمود. سرچشمۀ واقعی رود کنگو هنوز مورد اختلاف است. از لحاظ جغرافیایی، لوبودی، که در بخش فوقانی بوکاما قرار دارد و به لوآلابا می ریزد، سرچشمۀ رود کنگو است، زیرا از آن جا تا دهانۀ درۀ رود پیشرفت آن عادی است. ولی اگر منبع آن را در سرچشمۀ ریزابۀ دورتر جست وجو کنیم، رود از فلات مرتفعی بین دریاچه های تانگانیکاو مالاوی در ارتفاع ۱,۵۲۵متری سطح دریا سرچشمه می گیرد. دو سرچشمۀ آن، یعنی چوزی و چامبزی، پس از به هم پیوستن وارد دریاچۀ بانگوئِئولو می شوند و در خروجی خود در گوشۀ جنوبی، لواپولا نامیده می شوند، که پس از طی مسافت کوتاهی به آبشار مومباتولا می رسد. لواپولا، که پهنای آن از ۲۷۵ تا ۱,۰۵۰ متر متغیر است، از دریاچۀ ام ورو (۸۵۳ متر) می گذرد و در مسیر خود، در امتداد کوهستان میتومبا، ۳۰۵ متر از ارتفاع آن کاسته می شود. پس از آن، رود اصلی، لوآلابا، و لوبودی به همراه دو نهر دیگر از غرب به یکدیگر می پیوندند. تا آبشار بویوما، دو تنداب در نیانگوه و اوکاسا کشتی رانی را در رود کنگو غیرممکن می کنند. رود مزبور، که پهنای کرانههای آن اکنون بیش از دو کیلومتر است، از شرق با لوکوگا، که آب دریاچۀ تانگانیکا را تخلیه می کند، و از شمال با لیرا و اوریندی ادغام می شود؛ لیرا و اوریندی از مناطق جنگلی جاری می شوند. کنگوی میانی، که در ارتفاع ۳۹۶متری وارد جلگۀ آبرفتی غرب افریقای استوایی می شود، به سمت غرب جریان دارد و در نزدیکی بنگالا با پیچ تندی به سمت جنوب روان می شود. مهم ترین ریزابۀ جنوبی لومامی است، که تقریباً به موازات کنگوی علیا جریان دارد؛ در حالی که لولونگا چند کیلومتر دورتر در غرب به جریان اصلی می پیوندد. سایر ریزابه های این قسمت عبارت اند از روکی و نهرهای سیستم بزرگ کاسای، شامل لوکنی، سانکورو، لولوا، اوجیما، و کوانگو. رودهایی که از سمت راست یا شمال به کنگو می پیوندند عبارت اند از آروویمی و ایتوری، که از نزدیک دریاچۀ آلبرت سرچشمه می گیرند؛ روبی، و اوبانگی یا وِلِه بزرگ ترین ریزابه در این ناحیه اند. سانگا، که از شمال به رود کنگو می ریزد، و کاسای، که از آب های بخش جنوبی رود تشکیل می شود و از شرق به رود مزبور می ریزد، در قسمت زیرین اوبانگی جریان دارند. در امتداد بخش میانی، شبه دریاچه های فراوانی وجود دارد، که آخرین آن ها آبگیر مالبوست، که در ارتفاع ۳۰۵متری سطح دریا قرار گرفته و شهرهای کینشاسا و برازاویل کنار آن قرار دارند. این جا آخرین بخش قابل کشتی رانی رود است، که ۲۵۹ متر از ارتفاع آن کاسته می شود. اطراف بخش های غیر قابل کشتی رانی رود، راه آهن احداث شده است. از شهر ماتادی تا اقیانوس اطلس، که رود مزبور از آب گذری در جنوب غربی به آن می ریزد، ۱۴۵ متر فاصله است، که کشتی های اقیانوس پیما در آن رفت وآمد می کنند. رود کنگو تنها رودخانۀ افریقایی با یک مصب واقعی است و در کف آن کانیونی به طول ۱۶۰ کیلومتر وجود دارد، که در برخی نقاط، عمق آن ۱,۲۱۹ متر پایین تر از سطح عادی دریاست. اگرچه کشتی رانی در این رود ارزش بسزایی دارد، آبشارهایی که مانع از آن می شوند نیز به همان اندازه برای تولید نیروی برق آبی ارزشمندند. از آن جا که رود کنگو جریان فوق العاده یکنواختی دارد و مقدار آب یکسانی از شمال و جنوب خط استوا به آن می ریزد، توانایی تولید ۱۰ تا ۱۵ درصد نیروی برق جهان را دارد.
کُنْگو، رود
(یا: رود زئیر) دومین رود بزرگ افریقا، پس از نیل. از نزدیکی مرز زامبیا و جمهوری دموکراتیک کنگو سرچشمه می گیرد و پس از طی ۴,۵۰۰ کیلومتر در مسیر مارپیچی بزرگی، که خط استوا را دوبار قطع می کند، به اقیانوس اطلس می ریزد. پس از آمازون، پرآب ترین رود است. اوبانگی، سانگا، و کاسای مهم ترین ریزابه های آن است. مسیر علیای آن لوآلابا خوانده می شود. دیه گو کائو، دریانورد پرتغالی، در ۱۴۸۲م مصب رود کنگو را کشف و ماندگاهی در آن تأسیس کرد. اما اروپایی ها پس از اکتشافات دیوید لیوینگستون و هنری استنلی، با بخش اعظم سیستم رود آشنا شدند. در ۱۹۷۴، هیئتی به فرماندهی جان بلشفورد اسنل، کاشف انگلیسی، و با حمایت موبوتو، رئیس جمهور وقت کنگو، از سرچشمه تا مصب رود را با کشتی پیمود. سرچشمۀ واقعی رود کنگو هنوز مورد اختلاف است. از لحاظ جغرافیایی، لوبودی، که در بخش فوقانی بوکاما قرار دارد و به لوآلابا می ریزد، سرچشمۀ رود کنگو است، زیرا از آن جا تا دهانۀ درۀ رود پیشرفت آن عادی است. ولی اگر منبع آن را در سرچشمۀ ریزابۀ دورتر جست وجو کنیم، رود از فلات مرتفعی بین دریاچه های تانگانیکاو مالاوی در ارتفاع ۱,۵۲۵متری سطح دریا سرچشمه می گیرد. دو سرچشمۀ آن، یعنی چوزی و چامبزی، پس از به هم پیوستن وارد دریاچۀ بانگوئِئولو می شوند و در خروجی خود در گوشۀ جنوبی، لواپولا نامیده می شوند، که پس از طی مسافت کوتاهی به آبشار مومباتولا می رسد. لواپولا، که پهنای آن از ۲۷۵ تا ۱,۰۵۰ متر متغیر است، از دریاچۀ ام ورو (۸۵۳ متر) می گذرد و در مسیر خود، در امتداد کوهستان میتومبا، ۳۰۵ متر از ارتفاع آن کاسته می شود. پس از آن، رود اصلی، لوآلابا، و لوبودی به همراه دو نهر دیگر از غرب به یکدیگر می پیوندند. تا آبشار بویوما، دو تنداب در نیانگوه و اوکاسا کشتی رانی را در رود کنگو غیرممکن می کنند. رود مزبور، که پهنای کرانههای آن اکنون بیش از دو کیلومتر است، از شرق با لوکوگا، که آب دریاچۀ تانگانیکا را تخلیه می کند، و از شمال با لیرا و اوریندی ادغام می شود؛ لیرا و اوریندی از مناطق جنگلی جاری می شوند. کنگوی میانی، که در ارتفاع ۳۹۶متری وارد جلگۀ آبرفتی غرب افریقای استوایی می شود، به سمت غرب جریان دارد و در نزدیکی بنگالا با پیچ تندی به سمت جنوب روان می شود. مهم ترین ریزابۀ جنوبی لومامی است، که تقریباً به موازات کنگوی علیا جریان دارد؛ در حالی که لولونگا چند کیلومتر دورتر در غرب به جریان اصلی می پیوندد. سایر ریزابه های این قسمت عبارت اند از روکی و نهرهای سیستم بزرگ کاسای، شامل لوکنی، سانکورو، لولوا، اوجیما، و کوانگو. رودهایی که از سمت راست یا شمال به کنگو می پیوندند عبارت اند از آروویمی و ایتوری، که از نزدیک دریاچۀ آلبرت سرچشمه می گیرند؛ روبی، و اوبانگی یا وِلِه بزرگ ترین ریزابه در این ناحیه اند. سانگا، که از شمال به رود کنگو می ریزد، و کاسای، که از آب های بخش جنوبی رود تشکیل می شود و از شرق به رود مزبور می ریزد، در قسمت زیرین اوبانگی جریان دارند. در امتداد بخش میانی، شبه دریاچه های فراوانی وجود دارد، که آخرین آن ها آبگیر مالبوست، که در ارتفاع ۳۰۵متری سطح دریا قرار گرفته و شهرهای کینشاسا و برازاویل کنار آن قرار دارند. این جا آخرین بخش قابل کشتی رانی رود است، که ۲۵۹ متر از ارتفاع آن کاسته می شود. اطراف بخش های غیر قابل کشتی رانی رود، راه آهن احداث شده است. از شهر ماتادی تا اقیانوس اطلس، که رود مزبور از آب گذری در جنوب غربی به آن می ریزد، ۱۴۵ متر فاصله است، که کشتی های اقیانوس پیما در آن رفت وآمد می کنند. رود کنگو تنها رودخانۀ افریقایی با یک مصب واقعی است و در کف آن کانیونی به طول ۱۶۰ کیلومتر وجود دارد، که در برخی نقاط، عمق آن ۱,۲۱۹ متر پایین تر از سطح عادی دریاست. اگرچه کشتی رانی در این رود ارزش بسزایی دارد، آبشارهایی که مانع از آن می شوند نیز به همان اندازه برای تولید نیروی برق آبی ارزشمندند. از آن جا که رود کنگو جریان فوق العاده یکنواختی دارد و مقدار آب یکسانی از شمال و جنوب خط استوا به آن می ریزد، توانایی تولید ۱۰ تا ۱۵ درصد نیروی برق جهان را دارد.
wikijoo: کنگو،_رود