کنسرتو ویولن

کنسرتو ویولن یا کنسرتوی ویولن ( به انگلیسی: violin concerto ) یا کنسرتو برای ویولن ( به فرانسوی: concerto pour violon ) فرمی از موسیقی است که در آن یک یا گاهی دو ویولن یا بیشتر، همراه با دستهٔ ارکستر، به اجرا می پردارند. کنسرتوهای ویولن معمولاً از سه موومان تشکیل شده اند که موومان دوم معمولاً آرام تر از دو موومان دیگر است. این فرم در دورهٔ باروک ایجاد شد و امروزه هم تصنیف و اجرا می شود. بسیاری از آهنگسازان بزرگ در این قالب نیز آثاری پدید آورده اند؛ ازجمله یوهان سباستیان باخ، بارتوک، بتهوون، برامس، بروخ، پاگانینی، پروکفیف، چایکوفسکی، سیبلیوس، شوستاکوویچ، مندلسون، موتسارت، و ویوالدی.
کنسرتو ویولن به طور سنتی در سه موومان تصنیف می شد، اما شماری از آهنگسازان مدرن، ازجمله شوستاکوویچ، استراوینسکی، و آلبان بِرگ آثاری در چهار موومان ساخته اند. در برخی کنسرتوهای ویولن، به ویژه از دوره های باروک و مدرن، ویولن تنها ( یا دسته ای از ویولن ها ) ، به جای ارکستر، با موسیقی مجلسی همراه است. برای مثال، آنتونیو ویوالدی کنسرتو ویولنِ «الهام موزون ( هم آهنگ ) » ( به Error: {{Lang - xx}}: متن دارای نشانه گذاری ایتالیک است ( راهنما ) ) ( اُپوس ۳ ) خود را در اصل برای چهار ویولن، دو ویولا، ویولنسل، و هم نوازی ارگ نوشته است. همچنین، آلن پترسن کنسرتوی نخستِ خود را برای ویولن و کوارتت زهی ساخته است.

کنسرتو ویولن (بتهوون). کنسرتو ویولن ( انگلیسی: Violin Concerto ) در ر ماژور اپوس ۶۱، اثر لودویگ فان بتهوون است که در سال ۱۸۰۶ ساخته شده است. اولین اجرای آن توسط «فرانتس کلمنت»[ الف] ناموفق بود و برای چند دهه این اثر در گُمنامی ماند تا اینکه در سال ۱۸۴۴ توسط یوزف یواخیم احیا شد. از آن زمان به بعد این اثر به یکی از محبوب ترین کنسرتوهای ویولن تبدیل شده است.
بتهوون نوازندهٔ ویولن نبود اما این کنسرتو شاهکار کم نظیری است که بسیاری از آهنگسازان مانند: مندلسون، پاگانینی، برامس و چایکوفسکی این اثر را الگوی کنسرتوهای خود قرار دادند. [ ۱]
بتهوون قبل از بلوغ موسیقایی اش چند قطعه برای ویولن و ارکستر در حدود سال ۱۷۹۰ نوشته بود. او یک کنسرتو نیز در دو ماژور نوشته بود که تنها بخشی از موومان اول به جای مانده است و هنوز مشخص نیست که تکمیل شده باشد. در هر صورت این اثر انتشار نیافت و اجرا هم نشد. بعدها در دههٔ ۱۷۹۰، بتهوون دو اثر برای ویولن با نام های رمانس شماره ۱ در سل ماژور و رمانس شماره ۲ در فا ماژور را به پایان رساند.
بتهوون این کنسرتو را برای همکارش «فرانتس کلمنت»، که نوازندهٔ پیشروِ ویولن در آن زمان بود، نوشت. این اثر در ۲۳ دسامبر ۱۸۰۶ در «تئاتر ان در وین»[ ب] در وین به اجرا درآمد که پیش نمایشی ناموفق بود. سرانجام پس از چند دهه این اثر در سال ۱۸۴۴ با نوازندهٔ ۱۲ سالهٔ ویولنِ آن دوره «یوزف یواخیم» و توسط ارکستر «انجمن فیلارمونیک لندن»[ پ] به رهبری فلیکس مندلسون به اجرا درآمد و از آن زمان تاکنون به عنوان یکی از محبوب ترین کنسرتوهای ویولن بارها ضبط و اجرا شده است.
پارتیتور این اثر شامل یک ویولن سولو، فلوت، ۲ ابوا، ۲ کلارینت، ۲ فاگوت، ۲ هورن، ۲ ترومپت، تیمپانی و ارکستر زهی است.
این کنسرتو در سه موومان است:
• آلگرو ( ر ماژور ) موومان اول با چهار ضربهٔ تیمپانی آغاز می شود که در آن زمان ابتکار تازه ای بود و تا قبل از آن سابقه نداشت و سپس تم اول و دوم پس از پرلود بسط و گسترش می یابند. [ ۲]
• لارگتو ( سل ماژور ) موومان دوم تِمی آرام و احساسی دارد که با سازهای بادی شروع می شود و شباهتی با اورتور لئونور[ ت] دارد و در انتها با جملهٔ رابط به موومان سوم وصل می شود. [ ۲]
• روندو. آلگرو ( ر ماژور ) موومان سوم در فرم «روندو» است که به خوبی نمایانگرِ شوخ طبعی بتهوون است. [ ۲]

کنسرتو ویولن (برامس). کنسرتو ویولن ( انگلیسی: Violin Concerto ) در گام ر ماژور اپوس ۷۷، نخستین و تنها کنسرتوی ویولن به همراه ارکستر از آهنگساز و مصنف برجسته یوهان برامس است که در سال ۱۸۷۸ تصنیف و به دوست ویولونیست وی مشهور به جوزف یواخیم اهدا گردید

کنسرتو ویولن (چایکوفسکی). کنسرتو ویولن ( انگلیسی: Violin Concerto ) در ر ماژور اپوس ۳۵، توسط پیوتر ایلیچ چایکوفسکی در سال ۱۸۷۸ نوشته شده و یکی از مشهورترین کنسرتوهای ویولن است.
این قطعه در کلارنس[ الف] ، تفریح گاهی سوئیسی در سواحل دریاچه ژنو نوشته شده است. جایی که چایکوفسکی برای بهبودی و رفع افسردگی های ناشی از ازدواج فاجعه آمیز خود با آنتونینا میلیوکووا[ ب] رفته بود. چایکوفسکی با وجودی که زمان استراحتش بود، دوباره منبع الهام خود را به دست آورد و کار با سرعت به پیش رفت و طی یک ماه به پایان رسید. [ ۱] [ ۲]
از آنجا که چایکوفسکی ویولونیست نبود، برای تکمیل بخش تکنوازی، با یوسیف کوتِک[ پ] نوازندهٔ ویولن ( از شاگردان یوزف یواخیم و در سوییس به وی پیوسته بود ) به مشاوره می پرداخت. چایکوفسکی می خواست اجرای این کنسرت را به یوسیف کوتک واگذار کند، اما با شایعات موجود، احساس کرد که این کار بدون شک باعث می شود ماهیتِ واقعی روابط او با مرد جوان برملا شود ( آنها تقریباً و مطمئناً در یک مقطع عاشق هم بودند و چایکوفسکی همیشه در درد و رنج بود تا همجنسگرایی خود را از عموم مردم پنهان کند ) . [ ۳] چایکوفسکی پس از آن با کوتک قطع رابطه کرد و معتقد بود این رابطه به زندگی حرفه ای او آسیب می رساند. با این حال او قطعهٔ «والس - اسکرتسو برای ویولن و ارکستر» را که در سال ۱۸۷۷ نوشته بود، هنگام انتشار در سال ۱۸۷۸ به کوتک اهدا کرد.
چایکوفسکی ابتدا اجرای این کنسرتو را به لئوپولد آوئر[ ت] استاد کنسرواتوار پترزبورگ سپرد اما وی به دلیل مشکلات فنی از اجرای آن امتناع ورزید و سرانجام ۴ سال بعد این کنسرتو توسط آدولف برودسکی[ ث] در ۴ دسامبر ۱۸۸۱ برای اولین بار در وین به اجرا درآمد.
این کنسرتو برای ویولن سولو، ۲ فلوت، ۲ ابوا، ۲ کلارینت در لا و سی بمل، ۲ فاگوت، ۴ هورن در فا، ۲ ترومپت در ر، تیمپانی و ارکستر زهی نوشته شده است.
قطعه در سه موومان ساخته شده است:
• آلگرو مدراتو ( ، ر ماژور )
• کانستونتا[ ج] : آندانته ( 34، سل مینور )
• فینال: آلگرو ویواچیسیمو ( 24، ر ماژور )
در بین موومان دوم و سوم ارکستر توقف و سکوت نمی کند و اجرای کامل این قطعه حدود ۳۵ دقیقه طول می کشد.
موومان اول در فرم سونات است و به بخش های مقدمه، گشایش، بسط و گسترش، بازگشایش و کدا تقسیم می شود. ابتدا بخش مقدمه را ارکستر به صورت مختصر با تمی در ر ماژور اجرا می کند، این تم مانند شروع کنسرتو پیانو شماره ۱، هرگز دوباره ظاهر نمی شود، [ ۴] سپس تکنواز با شروعی شبیه کادنزا جواب ارکستر را می دهد و تم اصلی را در «گشایش»، آوازگونه[ چ] آغاز می کند. پس از آن تکنواز با حرکت هایی شامل پاساژهای سریع و آکوردهای سه صدایی در گام، «تم دوم» آرام در لا ماژور شروع می شود. [ ۵] این احساس به تدریج تشدید می شود که ورود ارکستر کامل با «تم اول»، این بخش به اوج باشکوهی می رسد و رضایت بخش ترین «ورود» در ادبیات موسیقی رتبه بندی شده است. [ ۶]