کمپانی هند شرقی انگلستان

کُمپانی هند شرقی انگلستان (British East India Company)
شرکتی تجاری (۱۶۰۰ـ ۱۸۵۸) که به دستور ملکه الیزابت اول امتیازات ویژه ای به آن اعطا شد و انحصار تجارت انگلستان با خاورِ دور را به دست آورد و در قرن ۱۸ عملاً فرمانروای بخش وسیعی از هند شد. براساس قانون هند، که در ۱۷۸۴ به ابتکار ویلیام پیت، نخست وزیر انگلستان، به تصویب رسید، ادارۀ امور هند به کمپانی هند شرقی و کمیته ای واگذار شد که دربرابر پارلمان انگلستان مسئول بود. انحصار تجارت با چین در ۱۸۳۴ لغو شد و پس از شورش هند (۱۸۵۷ـ۱۸۵۸)، پادشاه انگلستان کنترل کامل دولت هند را به دست گرفت. با تصویب قانون هند در ۱۸۵۸، کمپانی هند شرقی منحل شد. کمپانی هند شرقی در ۱۶۱۱ کارخانه هایی را در ماسولیپاتام (ماسولیپاتنام)، در نزدیکی مَدرَس نوین (چنای کنونی)؛ در ۱۶۱۲ در سورات، در ساحل غربی؛ در ۱۶۳۹ در مدرس، در ساحل شرقی؛ و در ۱۶۴۰ در نزدیکی کلکته در هوگلی (یکی از دهانه های رودخانۀ گنگ) دایر کرد. در ۱۶۵۲، ۲۳ کارخانۀ انگلیسی در هند فعالیت می کردند. در ۱۶۶۲ بمبئی تحت حاکمیت پادشاه انگلستان قرار گرفت و دربرابر ۱۰ پوند (لیرۀ استرلینگ) در سال به کمپانی هند شرقی سپرده شد. پیروزی انگلستان در نبرد پلاسی در ۱۷۵۷ به برقراری کنترل کمپانی هند شرقی بر بنگال انجامید.