[ویکی فقه] کمال الدین حسین بن علی واعظ کاشفی سبزواری مؤلف «جواهر التفسیر»، می باشد.
سال تولد وی مشخص نیست ولی می توان حدس زد که حوالی ۸۴۰ هجری در سبزوار به دنیا آمده و فوت او ۹۱۰ هجری بوده است. قدیمی ترین و کاملترین شرح حال کاشفی از آن تاریخ نویس معاصر او یعنی غیاث الدین خواند میر (۸۸۰- ۹۴۱ هجری) است، وی در ماثر الملوک ، خلاصة الاخبار و حبیب السیر در مورد کاشفی مطالبی آورده است، می نویسد: «کمال الدین حسین واعظ، از اصناف علوم معقول و انواع متون محسوس و منقول فایده و بهره تمام دارد. جامع العلوم محسوب می شده است، مشهور به سخنوری و وعظ بوده، هفته ای سه نوبت در مسجد، دار السیادة و خانقاه به وعظ و نصیحت مردم اشتغال داشته است. در فن نجوم مهارت داشت، در انشاء بی مثل زمان خود بود.» امیر علیشیر نوایی وزیر سلطان حسین بایقرا نیز درباره کاشفی کتابی نوشته است، او را جزو شعرای برتر فارسی زبان در پایان دوره تیموری معرفی می کند. سید نور الله شوشتری یک قرن بعد از کاشفی، او را فاضل، جامع علوم دینی و سفینه معارف یقینی می داند. و می نویسد: از جفر و تکسیر و سیمیا آگاه و در نجوم صاحب دستگاه بوده است، نفسی با تاثیر و عبارتی دلپذیر داشت. در بلاغت فصیح عهد و مسیح مهد بود.» برترین کتاب کاشفی را جواهر التفسیر می داند. حاجی خلیفه ، میرزا عبدالله افندی ریاض العلماء در ج۲ ص۱۸۵، میرزا محمد باقر موسوی ، رضا قلی خان هدایت و محمد علی مدرس ، وی را با همین صفات ستوده اند.
اساتید کاشفی
پدر کاشفی خود، از زمره اهل علم و راوی حدیث شیعی و دارای اجازه بوده است. کاشفی در سبزوار نزد پدرش و علمای دیگر به علم آموزی مشغول بوده و در جوانی جهت دانش اندوزی به مشهد هجرت کرده است. وی مانند پدرش اجازه نامه می نوشته که اجازه روایت تا قبل از دوره تجدید اجتهاد در عهد وحید بهبهانی، به مثابه اجازه اجتهاد ، بوده است. وی اجازه نامه ای برای قرائت صحیفه رضویه دارد که سلسله روایی آن از او و پدرش آغاز می شود. موقعیت شخصی و خانوادگی کاشفی در سبزوار آن چنان بوده که وقتی به آنجا می آمده، در مسجد جامع سخنرانی می کرده، البته سخنرانی در مسجد جامع این شهر باید با اهمیت تلقی شود، شهری که مرکز شیعیان خراسان بوده و پس از دوره سربداران رونقی یافته است. سخن آربری که او را از اهل بغداد دانسته قطعا غلط است. در جوانی از اهل دل هم بوده است و رؤیایی نیز در رابطه با راهنمای خود می بیند، سپس به هرات مهاجرت می نماید. در هرات نیز مجلس وعظ او مشهور بوده است. مهمترین جایگاه وی در این شهر نیز همین بوده است. مجالس وعظ وی حیرت انگیز بوده، به گونه ای که خود نیز هنگام تلاوت قرآن ، حال دیگری می یافت. متن موعظه ها، نوشته و بازخوانی می شد، گاهی هم به شکل کتاب درمی آمد که «جامع الستین» و «روضة الصفا» از این قبیلند. سخنرانی ها غالبا در موضوع تفسیر قرآن بود، اما با اشعار زیبا، حکایات دلپسند، انشای بلیغ و صدای دلنشین نیز آمیخته گشته است. برجستگی وی در زمان خود، تفسیر قرآن بوده است و به وعظ شهرت فراوان داشته، او را جزء شعرای دوره تیموری نیز بر شمرده اند. وی شوهر خواهر عبد الرحمن جامی بوده و با وی رابطه دوستانه ای داشته است. آرامگاه کاشفی هم اکنون در سبزوار بین آرامگاه ملا هادی سبزواری و بنای مصلای سبزوار قرار دارد.
آثار کاشفی
آثار متنوع و زیادی برای وی به ثبت رسیده است. تمام آنها به فارسی بوده، با توجه به اینکه قدرت و شیوایی لازم را در نوشتن عربی داشته است. مجموعه آثار وی را می توان اینچنین تقسیم بندی نمود: الف) تفسیر به نامهای: ۱- «جواهر التفسیر» هدیه به امیر علیشیر نوایی، با عنوانهای تفسیر عروس و تفسیر زهراوین (بقره و آل عمران) (البته ایندو عنوان بیشتر برای معرفی تفسیر بوده است که بعدها در مورد این تفسیر استعمال شده و جزو نامگذاری دوران مفسر نبوده است.) نیز معرفی شده است. ۲- مواهب علیه، تفسیر مختصر کاشفی بوده و بدلیل ناتمام ماندن جواهر التفسیر، اقدام به تالیف آن نموده است و بدلیل اهمیتش، نسخه برداری زیادی از آن شده است. ۳- جامع الستین، تفسیر سوره یوسف در ۶۰ جلسه بوده است. ب) حدیث به نامهای: ۱- تحفة الصلوات ۲- الرسالة العلیة فی الاحادیث النبویة (به نام الاربعون حدیثا و الاربعین فی الاحادیث الموعظه هم گفته اند.) ۳- مصابیح القلوب، ۴- شرح صحیفه سجادیة ۵- مرآة الصفا فی صفات المصطفی و... ج) ادبیات به نامهای: ۱- انوار سهیلی (ترجمه ای از کلیله و دمنه) ۲- بدایع الافکار فی صنایع الاشعار ۳- مخزن الانشاء ۴- صحیفه شاهی ۵- اخلاق محسنی ۶- شرح مثنوی (جواهر الاسرار و زواهر الانوار) ۷- اللباب المعنوی فی انتخاب المثنوی ۸- دیوان شعر فارسی د) تاریخ و اجتماع به نامهای: ۱- روضة الشهدا (در مصائب امام حسین علیه السّلام ) ۲- روضة الصفا فی مقتل الحسین علیه السّلام ۳- فتوت نامه ۴- میامن الاکتساب فی قواعد الاحتساب ه) علم حروف و اعداد و علوم غریبه با نامهای: ۱- اسرار قاسمی ۲- تحفه علیه ۳- آینه اسکندری یا جام جم ۴- المرصد الاسنی فی استخراج الاسماء الحسنی ۵- اختیارات نجوم یا سبعه کاشفیه.
مذهب کاشفی
...
سال تولد وی مشخص نیست ولی می توان حدس زد که حوالی ۸۴۰ هجری در سبزوار به دنیا آمده و فوت او ۹۱۰ هجری بوده است. قدیمی ترین و کاملترین شرح حال کاشفی از آن تاریخ نویس معاصر او یعنی غیاث الدین خواند میر (۸۸۰- ۹۴۱ هجری) است، وی در ماثر الملوک ، خلاصة الاخبار و حبیب السیر در مورد کاشفی مطالبی آورده است، می نویسد: «کمال الدین حسین واعظ، از اصناف علوم معقول و انواع متون محسوس و منقول فایده و بهره تمام دارد. جامع العلوم محسوب می شده است، مشهور به سخنوری و وعظ بوده، هفته ای سه نوبت در مسجد، دار السیادة و خانقاه به وعظ و نصیحت مردم اشتغال داشته است. در فن نجوم مهارت داشت، در انشاء بی مثل زمان خود بود.» امیر علیشیر نوایی وزیر سلطان حسین بایقرا نیز درباره کاشفی کتابی نوشته است، او را جزو شعرای برتر فارسی زبان در پایان دوره تیموری معرفی می کند. سید نور الله شوشتری یک قرن بعد از کاشفی، او را فاضل، جامع علوم دینی و سفینه معارف یقینی می داند. و می نویسد: از جفر و تکسیر و سیمیا آگاه و در نجوم صاحب دستگاه بوده است، نفسی با تاثیر و عبارتی دلپذیر داشت. در بلاغت فصیح عهد و مسیح مهد بود.» برترین کتاب کاشفی را جواهر التفسیر می داند. حاجی خلیفه ، میرزا عبدالله افندی ریاض العلماء در ج۲ ص۱۸۵، میرزا محمد باقر موسوی ، رضا قلی خان هدایت و محمد علی مدرس ، وی را با همین صفات ستوده اند.
اساتید کاشفی
پدر کاشفی خود، از زمره اهل علم و راوی حدیث شیعی و دارای اجازه بوده است. کاشفی در سبزوار نزد پدرش و علمای دیگر به علم آموزی مشغول بوده و در جوانی جهت دانش اندوزی به مشهد هجرت کرده است. وی مانند پدرش اجازه نامه می نوشته که اجازه روایت تا قبل از دوره تجدید اجتهاد در عهد وحید بهبهانی، به مثابه اجازه اجتهاد ، بوده است. وی اجازه نامه ای برای قرائت صحیفه رضویه دارد که سلسله روایی آن از او و پدرش آغاز می شود. موقعیت شخصی و خانوادگی کاشفی در سبزوار آن چنان بوده که وقتی به آنجا می آمده، در مسجد جامع سخنرانی می کرده، البته سخنرانی در مسجد جامع این شهر باید با اهمیت تلقی شود، شهری که مرکز شیعیان خراسان بوده و پس از دوره سربداران رونقی یافته است. سخن آربری که او را از اهل بغداد دانسته قطعا غلط است. در جوانی از اهل دل هم بوده است و رؤیایی نیز در رابطه با راهنمای خود می بیند، سپس به هرات مهاجرت می نماید. در هرات نیز مجلس وعظ او مشهور بوده است. مهمترین جایگاه وی در این شهر نیز همین بوده است. مجالس وعظ وی حیرت انگیز بوده، به گونه ای که خود نیز هنگام تلاوت قرآن ، حال دیگری می یافت. متن موعظه ها، نوشته و بازخوانی می شد، گاهی هم به شکل کتاب درمی آمد که «جامع الستین» و «روضة الصفا» از این قبیلند. سخنرانی ها غالبا در موضوع تفسیر قرآن بود، اما با اشعار زیبا، حکایات دلپسند، انشای بلیغ و صدای دلنشین نیز آمیخته گشته است. برجستگی وی در زمان خود، تفسیر قرآن بوده است و به وعظ شهرت فراوان داشته، او را جزء شعرای دوره تیموری نیز بر شمرده اند. وی شوهر خواهر عبد الرحمن جامی بوده و با وی رابطه دوستانه ای داشته است. آرامگاه کاشفی هم اکنون در سبزوار بین آرامگاه ملا هادی سبزواری و بنای مصلای سبزوار قرار دارد.
آثار کاشفی
آثار متنوع و زیادی برای وی به ثبت رسیده است. تمام آنها به فارسی بوده، با توجه به اینکه قدرت و شیوایی لازم را در نوشتن عربی داشته است. مجموعه آثار وی را می توان اینچنین تقسیم بندی نمود: الف) تفسیر به نامهای: ۱- «جواهر التفسیر» هدیه به امیر علیشیر نوایی، با عنوانهای تفسیر عروس و تفسیر زهراوین (بقره و آل عمران) (البته ایندو عنوان بیشتر برای معرفی تفسیر بوده است که بعدها در مورد این تفسیر استعمال شده و جزو نامگذاری دوران مفسر نبوده است.) نیز معرفی شده است. ۲- مواهب علیه، تفسیر مختصر کاشفی بوده و بدلیل ناتمام ماندن جواهر التفسیر، اقدام به تالیف آن نموده است و بدلیل اهمیتش، نسخه برداری زیادی از آن شده است. ۳- جامع الستین، تفسیر سوره یوسف در ۶۰ جلسه بوده است. ب) حدیث به نامهای: ۱- تحفة الصلوات ۲- الرسالة العلیة فی الاحادیث النبویة (به نام الاربعون حدیثا و الاربعین فی الاحادیث الموعظه هم گفته اند.) ۳- مصابیح القلوب، ۴- شرح صحیفه سجادیة ۵- مرآة الصفا فی صفات المصطفی و... ج) ادبیات به نامهای: ۱- انوار سهیلی (ترجمه ای از کلیله و دمنه) ۲- بدایع الافکار فی صنایع الاشعار ۳- مخزن الانشاء ۴- صحیفه شاهی ۵- اخلاق محسنی ۶- شرح مثنوی (جواهر الاسرار و زواهر الانوار) ۷- اللباب المعنوی فی انتخاب المثنوی ۸- دیوان شعر فارسی د) تاریخ و اجتماع به نامهای: ۱- روضة الشهدا (در مصائب امام حسین علیه السّلام ) ۲- روضة الصفا فی مقتل الحسین علیه السّلام ۳- فتوت نامه ۴- میامن الاکتساب فی قواعد الاحتساب ه) علم حروف و اعداد و علوم غریبه با نامهای: ۱- اسرار قاسمی ۲- تحفه علیه ۳- آینه اسکندری یا جام جم ۴- المرصد الاسنی فی استخراج الاسماء الحسنی ۵- اختیارات نجوم یا سبعه کاشفیه.
مذهب کاشفی
...
wikifeqh: کمال_الدین_حسین_واعظ_کاشفی