کَلْدِه، امپراتوری (Chaldeans)
واپسین امپراتوری سامی بِین النَّهرِین. قبیلۀ سامی تبار کَلدِه که از سه طایفۀ بزرگ بیت اَموکانی، بیت یاکین و بیت دَکوری تشکیل می شد از حدود ۸۵۰پ م در جنوب بابِل اسکان یافته بود. شَلمَنَصر سوم (۸۵۸ـ۸۲۴پ م)، پادشاه آشور، در کتیبه هایش از کلدانیان نام می برد که در سواحل نارمِرِه (خلیج فارس) تجارت می کنند. موکین زَری از طایفۀ بیت اَموکانی در ۷۳۲پ م نَبوشومَه اوکین دوم را مغلوب کرد و سلسلۀ کلده را بنیاد نهاد. در ۷۲۹پ م مَردوک اَپله ایدَینَه از طایفۀ بیت یاکین جانشین موکین زری شد. مردوک اَپله ایدَینَه موفق شد شهروندان آرامی، بابِلی، عرب، و کلدانی بابل را علیه آشور بسیج کند و همراه با متحدان عیلامی بابل، در نبرد دِر (بدرۀ امروزی در شرق عراق) سپاه آشور به فرماندهی سارگون دوم ( ۷۲۲ ـ ۷۰۵پ م) را شکست دهد. در دوران پادشاهی مردوک اَپله ایدَینَه، بابل دوران طلایی شکوه و عظمت را تجربه کرد. در ۷۰۹ پ م سارگون دوم موفق شد پادشاهی مردوک اَپله ایدَینَه را سرنگون کرده و بابل را تصرف کند. نبو اَپله اوصور (نبوپولاسر) در ۶۲۵پ م بابل را از یوغ آشور آزاد کرد و پادشاهی سلسلۀ کلده را احیا کرد. در ۶۱۲پ م سپاه متحد ماد ـ کلده، نینوا پایتخت آشور را تصرف و تاراج کرد. دولت آشور به رهبری آشور اوآبالیت دوم به شهر حَرّان گریخت. سپاه نبو اَپْله اوصور (نَبوپولاسر) شهر حران را در ۶۱۰پ م تصرف کرد. در ۶۰۵پ م نَبو اَپله اوصور (نَبوپولاسِر) در نبرد تاریخی کرکِمیش بر سپاه متحد آشورـ مصر (فرعون نِخوی دوم) ظفر یافت و امپراتوری آشور برای همیشه از تاریخ محو شد. پس از پیروزی در کرکمیش سراسر بین النهرین به زیر سلطۀ کلده درآمد و سپس فلسطین و سوریه و لبنان به قلمرو کلده اضافه شدند. نَبوکد نَصر (نَبو کودوری اوصور) یا همان بُختُ النَّصر بابِلی (۶۰۴ـ۵۶۲ پ م) بابل را به اوج شکوه و عظمت تاریخی آن رساند. در ۵۹۷ پ م یهودیان اورشلیم علیه امپراتوری کلده قیام کردند اما بخت النصر این قیام را درهم کوبید. در ۵۸۸پ م هوفرا (آپریس) فرعون مصر لشکری را به فلسطین فرستاد و یهودیان از لشکر مصر استقبال کردند. سپاهیان بخت النصر در ۵۸۶پ م موفق شدند مصریان را از فلسطین بیرون کنند و اورشلیم را تخریب و یهودیان را به سبب همکاری با مصریان، به بابل و غرب فلات ایران تبعید کنند. در ۵۸۱پ م واپسین قیام یهودیان سرکوب شد. در ۵۸۵پ م بخت النصر میان ماد و لیدی میانجیگری کرد. نَبونَعید یا نَبونیدوس در ۵۵۶ پ م پادشاه کلده شد. نبونعید به پادشاه باستان شناس معروف است زیرا به تاریخ و حفاری ویرانه های معابد قدیمی و جمع آوری آثار و اشیای باستانی بسیار علاقه داشت. سیاست های مذهبی نبونعید به نارضایتی کاهنان بابلی انجامید و زمینه را برای سقوط پادشاهی کلده فراهم آورد. در ۵۳۹پ م کوروش کبیر ( ۵۵۹ـ۵۲۹ پ م) موفق شد بابل را فتح کند و امپراتوری کلده را سرنگون سازد. در ۵۲۲ پ م بابل علیه استیلای هخامنشیان قیام کرد و دو تن از پادشاهان کلدانی به نام های نَبوکَد نَصر سوم و چهارم در سال های ۵۲۲ تا ۵۲۱پ م برای احیای پادشاهی کلده کوشیدند اما از داریوش اول ( ۵۲۲ـ۴۸۶پ م) شکست خوردند و داریوش آنان را به دار آویخت.
واپسین امپراتوری سامی بِین النَّهرِین. قبیلۀ سامی تبار کَلدِه که از سه طایفۀ بزرگ بیت اَموکانی، بیت یاکین و بیت دَکوری تشکیل می شد از حدود ۸۵۰پ م در جنوب بابِل اسکان یافته بود. شَلمَنَصر سوم (۸۵۸ـ۸۲۴پ م)، پادشاه آشور، در کتیبه هایش از کلدانیان نام می برد که در سواحل نارمِرِه (خلیج فارس) تجارت می کنند. موکین زَری از طایفۀ بیت اَموکانی در ۷۳۲پ م نَبوشومَه اوکین دوم را مغلوب کرد و سلسلۀ کلده را بنیاد نهاد. در ۷۲۹پ م مَردوک اَپله ایدَینَه از طایفۀ بیت یاکین جانشین موکین زری شد. مردوک اَپله ایدَینَه موفق شد شهروندان آرامی، بابِلی، عرب، و کلدانی بابل را علیه آشور بسیج کند و همراه با متحدان عیلامی بابل، در نبرد دِر (بدرۀ امروزی در شرق عراق) سپاه آشور به فرماندهی سارگون دوم ( ۷۲۲ ـ ۷۰۵پ م) را شکست دهد. در دوران پادشاهی مردوک اَپله ایدَینَه، بابل دوران طلایی شکوه و عظمت را تجربه کرد. در ۷۰۹ پ م سارگون دوم موفق شد پادشاهی مردوک اَپله ایدَینَه را سرنگون کرده و بابل را تصرف کند. نبو اَپله اوصور (نبوپولاسر) در ۶۲۵پ م بابل را از یوغ آشور آزاد کرد و پادشاهی سلسلۀ کلده را احیا کرد. در ۶۱۲پ م سپاه متحد ماد ـ کلده، نینوا پایتخت آشور را تصرف و تاراج کرد. دولت آشور به رهبری آشور اوآبالیت دوم به شهر حَرّان گریخت. سپاه نبو اَپْله اوصور (نَبوپولاسر) شهر حران را در ۶۱۰پ م تصرف کرد. در ۶۰۵پ م نَبو اَپله اوصور (نَبوپولاسِر) در نبرد تاریخی کرکِمیش بر سپاه متحد آشورـ مصر (فرعون نِخوی دوم) ظفر یافت و امپراتوری آشور برای همیشه از تاریخ محو شد. پس از پیروزی در کرکمیش سراسر بین النهرین به زیر سلطۀ کلده درآمد و سپس فلسطین و سوریه و لبنان به قلمرو کلده اضافه شدند. نَبوکد نَصر (نَبو کودوری اوصور) یا همان بُختُ النَّصر بابِلی (۶۰۴ـ۵۶۲ پ م) بابل را به اوج شکوه و عظمت تاریخی آن رساند. در ۵۹۷ پ م یهودیان اورشلیم علیه امپراتوری کلده قیام کردند اما بخت النصر این قیام را درهم کوبید. در ۵۸۸پ م هوفرا (آپریس) فرعون مصر لشکری را به فلسطین فرستاد و یهودیان از لشکر مصر استقبال کردند. سپاهیان بخت النصر در ۵۸۶پ م موفق شدند مصریان را از فلسطین بیرون کنند و اورشلیم را تخریب و یهودیان را به سبب همکاری با مصریان، به بابل و غرب فلات ایران تبعید کنند. در ۵۸۱پ م واپسین قیام یهودیان سرکوب شد. در ۵۸۵پ م بخت النصر میان ماد و لیدی میانجیگری کرد. نَبونَعید یا نَبونیدوس در ۵۵۶ پ م پادشاه کلده شد. نبونعید به پادشاه باستان شناس معروف است زیرا به تاریخ و حفاری ویرانه های معابد قدیمی و جمع آوری آثار و اشیای باستانی بسیار علاقه داشت. سیاست های مذهبی نبونعید به نارضایتی کاهنان بابلی انجامید و زمینه را برای سقوط پادشاهی کلده فراهم آورد. در ۵۳۹پ م کوروش کبیر ( ۵۵۹ـ۵۲۹ پ م) موفق شد بابل را فتح کند و امپراتوری کلده را سرنگون سازد. در ۵۲۲ پ م بابل علیه استیلای هخامنشیان قیام کرد و دو تن از پادشاهان کلدانی به نام های نَبوکَد نَصر سوم و چهارم در سال های ۵۲۲ تا ۵۲۱پ م برای احیای پادشاهی کلده کوشیدند اما از داریوش اول ( ۵۲۲ـ۴۸۶پ م) شکست خوردند و داریوش آنان را به دار آویخت.
wikijoo: کلده،_امپراتوری