کَفبیخ محصولی ویژه مراسم شادباش کَف زَنی و نوعی شیرینی و دسر سنتی و قدیمی در جنوب و غرب خراسان است و بیشتر برای مراسم جشن های خانوادگی، چراغانی های دوستانه و به ویژه برای جشن شب یلدا بکار می رود. امروزه، این رسم هنوز هم در جنوب و غرب خراسان و به ویژه در شهرستان های فردوس، بیرجند، خوسف، بجستان، سربیشه، قائنات و گناباد رواج دارد. ماده اصلی این شیرینی، ریشه گیاه چوبک است که در خراسان به آن بیخ یا پشم شویه می گویند و دارای خواص پزشکی است.
... [مشاهده متن کامل]
تهیه شیرینی کفبیخ در مراسم کف زنی یکی از آیین های شب چله در منطقه جغرافیایی جنوب خراسان قدیم، به خصوص منطقهٔ قهستان یعنی محدوده شهرهای بیرجند، خوسف، فردوس، گناباد و قاینات است. «کف» نوعی شیرینی یا شربت سنتی مشابه بستنی اما با وزنی سبک است که ابتدا باید ریشه بوته چوبک را تمیز کرده و چند بار در آب جوشاند و آب آن را دور ریخت و بار سوم معمولاً جوشانده طعم خوشایندی دارد. سپس آن را در تغار یا ظرف سفالی می ریزند و با دسته گز هم می زنند.
در این مراسم ریشه گیاهی به نام چوبک را که در جنوب خراسان به «بیخ» مشهور است، در آب خیسانده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالی به نام «تغار» می ریزند. مردان و جوانان فامیل با دسته ای از چوب های نازک درخت انار به نام «دسته گز»، مایع مزبور را برای ساعت ها هم می زنند تا به صورت کف سفت درآید و این کار باید در محیط سرد صورت گیرد تا مایع مزبور ابتدا به صورت کف درآمده و سپس سفت شود که خشک شده آن مانند گز اصفهان می شود. کف آماده شده در پایان با مخلوط کردن شیره یا شکر آماده خوردن شده و پس از تزیین با مغز گردو و پسته برای پذیرایی مهمانان برده می شود. در این میان گروهی از جوانان قبل از شیرین کردن کف ها مجاز هستند با پرتاب آن به سوی همدیگر و مالیدن کف به سر و صورت یکدیگر شادی و نشاط را به جمع مهمانان بیفزایند.
برای درست کردن این شیرینی و شربت مقداری «چوبک» که در گویش بیرجند «پشمشویه» یا «بیخ» ( ریشه ) می نامند را کوبیده و چند بار در آب می جوشانند و چون این آب تلخ است آن را چند بار دور می ریزند. این کار را آنقدر تکرار می کنند که تلخی آب گرفته شود و هیچ طعمی نداشته باشد.
آب جوشانده بیخ را می گذارند سرد شود. آنگاه آن را در ظرف بزرگی که بهتر است تغار سفالی باشد، می ریزند و با «دسته گز» که از ترکه های به هم بسته شده درخت گز یا انار است هم می زنند و این زدن را آنقدر ادامه می دهند که آب چوبک «کف» کند و تا زمانی که سفت شود.
... [مشاهده متن کامل]
تهیه شیرینی کفبیخ در مراسم کف زنی یکی از آیین های شب چله در منطقه جغرافیایی جنوب خراسان قدیم، به خصوص منطقهٔ قهستان یعنی محدوده شهرهای بیرجند، خوسف، فردوس، گناباد و قاینات است. «کف» نوعی شیرینی یا شربت سنتی مشابه بستنی اما با وزنی سبک است که ابتدا باید ریشه بوته چوبک را تمیز کرده و چند بار در آب جوشاند و آب آن را دور ریخت و بار سوم معمولاً جوشانده طعم خوشایندی دارد. سپس آن را در تغار یا ظرف سفالی می ریزند و با دسته گز هم می زنند.
در این مراسم ریشه گیاهی به نام چوبک را که در جنوب خراسان به «بیخ» مشهور است، در آب خیسانده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالی به نام «تغار» می ریزند. مردان و جوانان فامیل با دسته ای از چوب های نازک درخت انار به نام «دسته گز»، مایع مزبور را برای ساعت ها هم می زنند تا به صورت کف سفت درآید و این کار باید در محیط سرد صورت گیرد تا مایع مزبور ابتدا به صورت کف درآمده و سپس سفت شود که خشک شده آن مانند گز اصفهان می شود. کف آماده شده در پایان با مخلوط کردن شیره یا شکر آماده خوردن شده و پس از تزیین با مغز گردو و پسته برای پذیرایی مهمانان برده می شود. در این میان گروهی از جوانان قبل از شیرین کردن کف ها مجاز هستند با پرتاب آن به سوی همدیگر و مالیدن کف به سر و صورت یکدیگر شادی و نشاط را به جمع مهمانان بیفزایند.
برای درست کردن این شیرینی و شربت مقداری «چوبک» که در گویش بیرجند «پشمشویه» یا «بیخ» ( ریشه ) می نامند را کوبیده و چند بار در آب می جوشانند و چون این آب تلخ است آن را چند بار دور می ریزند. این کار را آنقدر تکرار می کنند که تلخی آب گرفته شود و هیچ طعمی نداشته باشد.
آب جوشانده بیخ را می گذارند سرد شود. آنگاه آن را در ظرف بزرگی که بهتر است تغار سفالی باشد، می ریزند و با «دسته گز» که از ترکه های به هم بسته شده درخت گز یا انار است هم می زنند و این زدن را آنقدر ادامه می دهند که آب چوبک «کف» کند و تا زمانی که سفت شود.
