کَعْبی، ابوالقاسم عبدالله بن احمد ( ـ۳۱۹ق)
متکلم و فقیه حنفی. در جوانی دبیر محمد بن زید علوی، امیر زیدی طبرستان، بود. ابن هشام مروزی که از جانب نصر بن احمد سامانی والی خراسان و در بلخ بود، کعبی را به وزارت برگزید. پس از آن که احمد بن سهل برضد امیر سامانی شورید و شکست خورد (۳۰۷ق)، کعبی نیز به زندان افتاد و بعد به واسطۀ علی بن عیسی، که در آن هنگام نایب حامد بن عباس وزیر اسمی مقتدر خلیفه بود و قدرت واقعی بغداد را در دست داشت، آزاد شد. شهرت ابوالقاسم از آن زمان آغاز شد که نزد ابوالحسن خیاط معتزلی و مُبَرَّد نحوی درس می خواند؛ در آن هنگام به مجلس ادیب و معتزلی ایرانی، ابواحمد یحیی بن علی منجم، راه یافت. وی رئیس معتزلۀ بغداد بود. سال ها بعد به خراسان رفت و نمایندۀ برجستۀ معتزلیان خراسان شد، اما همچنان با بغداد در ارتباط بود. در بلخ معاشر ابوزید بلخی بود و او تنها کسی بود که با کعبی برابری می کرد. کعبی به خواهش اهالی نَسَف چندی در آن سامان درس گفت. وی بیشتر از همه با ابوعلی جُبّایی مخالف بود. به مباحث استدلالی، بحث و تفسیر علاقۀ زیادی داشت. فرقۀ کعبیه را در مذهب معتزلی بنیاد نهاد. از آثارش: المقالات؛ کتاب محاسن الطاهر؛ محاسن خراسان؛ کتاب الفقه و الجَماعه؛ اوائِل الاِدَلَّة فی اصول الدین؛ تَجریدُ الجَدَل؛ تَهْذیبٌ فی الجَدَل.
متکلم و فقیه حنفی. در جوانی دبیر محمد بن زید علوی، امیر زیدی طبرستان، بود. ابن هشام مروزی که از جانب نصر بن احمد سامانی والی خراسان و در بلخ بود، کعبی را به وزارت برگزید. پس از آن که احمد بن سهل برضد امیر سامانی شورید و شکست خورد (۳۰۷ق)، کعبی نیز به زندان افتاد و بعد به واسطۀ علی بن عیسی، که در آن هنگام نایب حامد بن عباس وزیر اسمی مقتدر خلیفه بود و قدرت واقعی بغداد را در دست داشت، آزاد شد. شهرت ابوالقاسم از آن زمان آغاز شد که نزد ابوالحسن خیاط معتزلی و مُبَرَّد نحوی درس می خواند؛ در آن هنگام به مجلس ادیب و معتزلی ایرانی، ابواحمد یحیی بن علی منجم، راه یافت. وی رئیس معتزلۀ بغداد بود. سال ها بعد به خراسان رفت و نمایندۀ برجستۀ معتزلیان خراسان شد، اما همچنان با بغداد در ارتباط بود. در بلخ معاشر ابوزید بلخی بود و او تنها کسی بود که با کعبی برابری می کرد. کعبی به خواهش اهالی نَسَف چندی در آن سامان درس گفت. وی بیشتر از همه با ابوعلی جُبّایی مخالف بود. به مباحث استدلالی، بحث و تفسیر علاقۀ زیادی داشت. فرقۀ کعبیه را در مذهب معتزلی بنیاد نهاد. از آثارش: المقالات؛ کتاب محاسن الطاهر؛ محاسن خراسان؛ کتاب الفقه و الجَماعه؛ اوائِل الاِدَلَّة فی اصول الدین؛ تَجریدُ الجَدَل؛ تَهْذیبٌ فی الجَدَل.