کعبه ٔ زردشت

لغت نامه دهخدا

کعبه زردشت. [ ک َ ب َ / ب ِ ی ِ زَ دُ ] ( اِخ ) نام یکی از آثار باستانی است واقع در نقش رستم به هفت هزارگزی شمال تخت جمشید. ( یادداشت مؤلف ). در آثار عجم فرصت الدوله شیرازی این نقطه چنین وصف شده است : دورتر از کوه نقش رستم محاذی و روبروی دخمه دوم در صحرا بنائی است که مردم آن را کعبه زردشت مینامند و فاصله آن بنا تا کوه مذکور پنجاه قدم است تقریباً و بنای مذکور مربع است. عرض هر ضلعی از آن چهارده ذرع است و ارتفاعش بنابر مساحتی که نمودم نه ذرع است ، اما قدری از آن بقعه اکنون زیر خاک رفته و معلوم است که از نه ذرع بیش ارتفاع داشته. بالجمله تمام آن بنا از سنگ سفید است مگر طاقچه هایی از طرف بیرون دارد که آنها از سنگ سیاهند و آن طاقچه ها هریک از یک پارچه سنگ است که بکار برده شده و بجای ملاط در جوف وفاصله سنگهای عمارت سرب کار کرده اند و در بدنه آن به هر چهار سمت فاصله به فاصله به شکل مستطیل سنگ را بمقدار یک انگشت گود نموده و لرد برده اند و این فقط بجهت کارنمائی و بروز کمال است و در یک طرف آن بقعه که بجانب کوه است دری است بالاتر از زمین به ارتفاع سه ذرع پای بردوش شخصی نهاده بالا رفته داخل اندرون آن بنا شدم اطاقی است ساده سطح زمین اطاق مساوی است با آستانه آن در. معلوم نیست که زیر آن سطح که سه ذرع بالاتر از زمین است آیا مصمت و پر است یا اینکه مجوف و خالی. احتمال می دهم که در آن زیر مقبره باشد و کسی را آنجا بدخمه نهاده باشند. در بعضی از کتب تواریخ نوشته اند که کعبه زردشت را گشتاسب به اشارت زردشت بنا نهاد العلم عنداﷲ و در بعضی تواریخ مرقوم داشته اند که احکام دین زرتشت را به روی پوستهای گاو که دباغی نموده نگاشته بودند و در آن بنای مذکور نهاده مردمانی پاک اعتقاد را به محافظت آنها گماشته و اشخاص متدین در مقام ضرورت بدانجا رفته اکتساب آن احکام را می نمودند. ( از آثار عجم فرصت الدوله ص 216 و 217 ). بنائی است برج مانند از دوره هخامنشی در نقش رستم. این بنا ساختمان سنگی مکعب شکلی است. فاصله آن تا کوه 46گز و برابر آرامگاه چهارمی که متعلق به داریوش دوم است بنا گردیده. بلندی آن در حدود 12گز و از 19 ردیف سنگهای سفید تشکیل می یابد در سه بدنه شمالی ، خاوری و جنوبی آن سه کتیبه به سه زبان پهلوی ساسانی ، پهلوی اشکانی و یونانی وجود دارد. پرفسور زاره معتقدبود که بنای مزبور آتشکده بوده و درفشهای شاهنشاهی را در آنجا حفظ می کرده اند. ( از فرهنگ فارسی معین ).

دانشنامه آزاد فارسی

کَعبۀ زردشت
کَعبه زردشت
(یا: مکعب زَردُشت) بنایی باستانی، در محوطۀ باستانی نقش رستم در مقابل آرامگاه های صخره ای شاهان هخامنشی در کوه حسین در نزدیکی محوطۀ باستانی پرسپولیس و کوه رحمت و محوطۀ باستانی نقش رجب بر سر راه شیراز به اصفهان در استان فارس. نما و ساختمان کعبۀ زردشت کاملاً مشابه زندان سلیمان در پاسارگاد است. کعبۀ زردشت بنایی است مکعبی شکل که نمای چهار طرف آن پنجره های کاذب است و از این نظر برگرفته از معماری اورارتویی است. بنا از یک سو پلکان و درگاه ورودی دارد که به اتاقکی راه می یابد که شاید درِ کشویی سنگی داشته است. این درگاه روبه کوه حسین است. کعبۀ زردشت یکپارچه سنگی است و بلوک های سنگ آهک، آن را با فن بست های سربی دم چلچله ای به هم وصل کرده اند. بنا کتیبه ندارد و همین تاریخ گذاری و تعیین کاربری آن را دشوار می کند. اریک اشمیت۱ از مؤسسۀ خاورشناسی دانشگاه شیکاگو، کتیبه های شاپور اول ساسانی را آشکار کرد که به سه خط و زبان پهلوی ساسانی و پارتی و یونانی نوشته شده اند و در آن ها فتوحات شاپور اول گزارش شده است. کتیبۀ معروف کرتیر نیز بر این بنا کنده شده است. این کتیبه از مهم ترین اسناد در پژوهش های تاریخ ادیان بیش از اسلام به شمار می رود. بنای کعبۀ زردشت تا ۱۹۳۶م تا نیمه، در خاک قرار داشت و در این سال اریک اشمیت آن را خاک برداری کرد. پس از کاوش آشکار شد که قاعدۀ بنا بر سه سکوی سنگی کم ارتفاعِ هرمی شکل قرار دارد. دربارۀ کاربری کعبۀ زردشت فرضیات متعددی هست؛ آن را آتشکده، استودان و حتی دژ نبشت یا کتابخانه پنداشته اند. فرضیۀ آخر به دلیل فضای محدود و کوچک اتاقک منطقی نمی نماید.Erich Schmidt
wikijoo: کعبه_زردشت

پیشنهاد کاربران

بپرس