[ویکی نور] کشف البراهین فی شرح رسالة زاد المسافرین، اثر محمد بن ابیجمهور احسائی، به تحقیق وجیه بن محمد مُسبّح، کتابی است به زبان عربی با موضوع کلام اسلامی. نویسنده در این اثر، در هفت فصل، مباحث مربوط به اصول پنجگانه عقیدتی شیعی (توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد) را بیان کرده است.
ابن ابیجمهور احسائی در خاتمه، تاریخ فراغت از املای این کتاب را شامگاه چهارشنبه، هفدهم ذیحجه 878ق، در مشهد رضوی(ع)، ذکر میکند.
کتاب، دارای مقدمه محقق، مقدمه مؤلف، محتوای مطالب در هفت فصل و خاتمه است. نویسنده در نگارش این اثر از منابع متعدد لغوی، تاریخی، روایی، تفسیری و... از منابع شیعی و سنی به زبان عربی استفاده کرده که برخی از آنها پس از قرآن کریم و نهج البلاغه، عبارتند از: لسان العرب ابن منظور؛ سیره ابن هشام؛ مقدمه ابن خلدون؛ صحیح بخاری؛ ملل و نحل شهرستانی؛ مقالات الإسلامیین علی بن اسماعیل اشعری؛ کافی کلینی؛ توحید صدوق؛ مستدرکات أعیان الشیعة؛ تاریخ طبری؛ فهرست ابن ندیم؛ الأعلام زرکلی؛ وسائل الشیعة شیخ حر عاملی؛ مسند و فضائل الصحابة احمد بن حنبل؛ الکامل فی التاریخ ابن اثیر؛ المعجم الکبیر طبرانی؛ المناقب خوارزمی؛ بحار الأنوار علامه مجلسی؛ ینابیع المودة قندوزی؛ التفسیر الکبیر فخر رازی و....
ابن ابیجمهور در اصل رساله «زاد المسافرین» مینویسد: «فهذه رسالة مشتملة علی ما یجب علی المکلف اعتقاده من العقائد الکلامیة و المسائل الأصولیة، سمّیتها بزاد المسافرین فی أصول الدین». ترجمه: «این رسالهای است دربردارنده، مباحثی کلامی از اصول اعتقادات که باور به آن بر مکلف واجب است. من، آن را زاد المسافرین فی أصول الدین، نام نهادم».
وی سپس در توضیح عبارت فوق (در عبارات کشف البراهین که شرح زاد المسافرین است،) مینویسد: منظورش از رساله، کتاب است و از عقاید کلامیه، علم کلام. وی آنگاه وجوهی را در سبب نامگذاری علم کلام به این اسم، ذکر میکند، مراد از مسائل (مبادی، مسائل و موضوعات) را روشن میکند و وجوهی را در برتری این علم بر سایر علوم ذکر مینماید.
ابن ابیجمهور، درباره ترتیب فصول مسائل مطرحشده در کتاب، مینویسد: مطالب این کتاب در هفت فصل ترتیب یافته است. وجه حصر مباحث در هفت فصل این است که آنچه از آن بحث میشود، یا ذات و متعلقات ذات است و یا افعالِ ذات. در بحث از ذات هم یا از تصور آن چیز نزد عقل و تمیّز آن از سایر موجودات صحبت میکنیم یا از صفات مختص به آن؛ پس اولین مورد، بحث از اثبات واجب الوجود خواهد بود که فصل اول کتاب به آن پرداخته است. دومین مورد، بحث از صفات است که آنهم یا ثبوتیه است و یا سلبیه. بحث از صفات ثبوتیه در فصل دوم و صفات سلبیه در فصل سوم، مطرح میگردد ؛ بحث از افعال، یا از افعال مطلق بهطور عموم است یا از افعال خاص که از اولی در فصل چهارم تحت عنوان عدل بحث میشود و اما دومی (افعال خاص)، یا مربوط به سرای دنیا است و یا به زندگانی اخروی ارتباط دارد؛ مباحث مربوط به زندگانی اخروی (یعنی دومین مورد از تقسیم اخیر) در فصل هفتم و تحت عنوان مباحث معاد مطرح میگردد و در مباحث مربوط به زندگانی دنیوی، یا بحث از مؤسس شریعت مطرح است و یا از حافظش. بحث از مؤسس شریعت را در مباحث مربوط به نبوت باید مطرح کرد که در فصل پنجم کتاب آمده و بحث از حافظ شریعت نیز در فصل ششم، تحت عنوان مباحث امامت سامان یافته است.
ابن ابیجمهور احسائی در خاتمه، تاریخ فراغت از املای این کتاب را شامگاه چهارشنبه، هفدهم ذیحجه 878ق، در مشهد رضوی(ع)، ذکر میکند.
کتاب، دارای مقدمه محقق، مقدمه مؤلف، محتوای مطالب در هفت فصل و خاتمه است. نویسنده در نگارش این اثر از منابع متعدد لغوی، تاریخی، روایی، تفسیری و... از منابع شیعی و سنی به زبان عربی استفاده کرده که برخی از آنها پس از قرآن کریم و نهج البلاغه، عبارتند از: لسان العرب ابن منظور؛ سیره ابن هشام؛ مقدمه ابن خلدون؛ صحیح بخاری؛ ملل و نحل شهرستانی؛ مقالات الإسلامیین علی بن اسماعیل اشعری؛ کافی کلینی؛ توحید صدوق؛ مستدرکات أعیان الشیعة؛ تاریخ طبری؛ فهرست ابن ندیم؛ الأعلام زرکلی؛ وسائل الشیعة شیخ حر عاملی؛ مسند و فضائل الصحابة احمد بن حنبل؛ الکامل فی التاریخ ابن اثیر؛ المعجم الکبیر طبرانی؛ المناقب خوارزمی؛ بحار الأنوار علامه مجلسی؛ ینابیع المودة قندوزی؛ التفسیر الکبیر فخر رازی و....
ابن ابیجمهور در اصل رساله «زاد المسافرین» مینویسد: «فهذه رسالة مشتملة علی ما یجب علی المکلف اعتقاده من العقائد الکلامیة و المسائل الأصولیة، سمّیتها بزاد المسافرین فی أصول الدین». ترجمه: «این رسالهای است دربردارنده، مباحثی کلامی از اصول اعتقادات که باور به آن بر مکلف واجب است. من، آن را زاد المسافرین فی أصول الدین، نام نهادم».
وی سپس در توضیح عبارت فوق (در عبارات کشف البراهین که شرح زاد المسافرین است،) مینویسد: منظورش از رساله، کتاب است و از عقاید کلامیه، علم کلام. وی آنگاه وجوهی را در سبب نامگذاری علم کلام به این اسم، ذکر میکند، مراد از مسائل (مبادی، مسائل و موضوعات) را روشن میکند و وجوهی را در برتری این علم بر سایر علوم ذکر مینماید.
ابن ابیجمهور، درباره ترتیب فصول مسائل مطرحشده در کتاب، مینویسد: مطالب این کتاب در هفت فصل ترتیب یافته است. وجه حصر مباحث در هفت فصل این است که آنچه از آن بحث میشود، یا ذات و متعلقات ذات است و یا افعالِ ذات. در بحث از ذات هم یا از تصور آن چیز نزد عقل و تمیّز آن از سایر موجودات صحبت میکنیم یا از صفات مختص به آن؛ پس اولین مورد، بحث از اثبات واجب الوجود خواهد بود که فصل اول کتاب به آن پرداخته است. دومین مورد، بحث از صفات است که آنهم یا ثبوتیه است و یا سلبیه. بحث از صفات ثبوتیه در فصل دوم و صفات سلبیه در فصل سوم، مطرح میگردد ؛ بحث از افعال، یا از افعال مطلق بهطور عموم است یا از افعال خاص که از اولی در فصل چهارم تحت عنوان عدل بحث میشود و اما دومی (افعال خاص)، یا مربوط به سرای دنیا است و یا به زندگانی اخروی ارتباط دارد؛ مباحث مربوط به زندگانی اخروی (یعنی دومین مورد از تقسیم اخیر) در فصل هفتم و تحت عنوان مباحث معاد مطرح میگردد و در مباحث مربوط به زندگانی دنیوی، یا بحث از مؤسس شریعت مطرح است و یا از حافظش. بحث از مؤسس شریعت را در مباحث مربوط به نبوت باید مطرح کرد که در فصل پنجم کتاب آمده و بحث از حافظ شریعت نیز در فصل ششم، تحت عنوان مباحث امامت سامان یافته است.
wikinoor: کشف_البراهین_فی_شرح_رسالة_زاد_المسافرین