کروماتوگرافی ستونی ( انگلیسی: Column chromatography ) نوعی کروماتوگرافی است که در آن جسم بین فازهای مایع و جامد پخش می شود. فاز ساکن جسم جامدی است که اجزای مایعی را که از آن می گذرد به طور انتخابی در سطح خود جذب می کند و آنها را جدا می نماید. اثرهایی که باعث جذب سطحی می شوند همان اثرهایی هستند که موجب جذب در مولکول ها می شوند که از مهمترین آنها می توان به جاذبه الکترواستاتیکی، ایجاد کمپلکس، پیوند هیدروژنی، نیروی واندروالس اشاره نمود.
برای جدا کردن یک مخلوط با کروماتوگرافی ستونی، ستون را با جسم جامد فعالی ( فاز ساکن ) مانند آلومین یا سیلیکاژل پر می کنند و کمی از نمونه مایع را روی آن می گذارند. نمونه ابتدا در بالای ستون جذب می شود. سپس حلال استخراج کننده ای را در داخل ستون جریان می دهند. این فاز مایع متحرک، اجزای مخلوط را با خود می برد؛ ولی به علت نیروی جاذبه انتخابی فاز جامد، اجزای مربوط می توانند با سرعت های مختلفی به طرف پایین ستون حرکت کنند. ترکیبی که با نیروی کمتری جذب فاز ساکن شود سریعتر خارج می شود زیرا که درصد مولکولی آن در فاز متحرک از ترکیبی که با نیروی زیادتری جذب فاز ساکن می شود بیشتر است.
اجزای تفکیک شده را می توان مجدداً به دو روش به دست آورد:
• مواد جامد ستون را می توان خارج کرد و قسمتی از آنرا که حاوی نوار مورد نظر است برید و با حلال مناسب استخراج کرد.
• چون نوارها با زمانهای مختلفی خارج می شوند می توان آنقدر حلال را از ستون عبور داد تا باندها از انتهای آن خارج شوند و در ظرف جداگانه ای بریزند.
معمولاً روش دوم کاربرد بیشتری دارد.
در مورد اجسام رنگین می توان باندهایی را که به طرف پایین ستون می آیند مستقیماً مشاهده کرد.
در مورد اجسام بیرنگ نمی توان تغییرات را مستقیماً مشاهده کرد. با این حال بسیاری از اجسام در هنگام تابش نور فرابنفش، فلوئورسانس پیدا می کنند و در چنین مواردی از این خاصیت جهت مشاهده نوارها استفاده می شود. معمولاً برای پی بردن به جریان عمل کروماتوگرافی ستونی حجمهای کوچک و ثابتی ( مثلاً ۲۵ میلی لیتر ) از محلول استخراج شده را جمع آوری می کنند. سپس حلال آنها را تبخیر می کنند تا ببینند جسمی در آنها وجود دارد یا خیر. گرچه ممکن است یک جسم در چند ظرف پخش شود، ولی اگر حجم هر جزء نسبتاً کم گرفته شود ( مثلاً کمتر از ۱۰٪ حجم ستون ) معمولاً نوارهای مختلف در ظروف مختلف جمع آوری می شوند. روش دیگری که برای پی بردن به وضع جداسازی مناسب، آن است که محلول استخراج شده در فاصله زمانی مختلف با کروماتوگرافی لایه نازک مورد بررسی قرار گیرد.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفبرای جدا کردن یک مخلوط با کروماتوگرافی ستونی، ستون را با جسم جامد فعالی ( فاز ساکن ) مانند آلومین یا سیلیکاژل پر می کنند و کمی از نمونه مایع را روی آن می گذارند. نمونه ابتدا در بالای ستون جذب می شود. سپس حلال استخراج کننده ای را در داخل ستون جریان می دهند. این فاز مایع متحرک، اجزای مخلوط را با خود می برد؛ ولی به علت نیروی جاذبه انتخابی فاز جامد، اجزای مربوط می توانند با سرعت های مختلفی به طرف پایین ستون حرکت کنند. ترکیبی که با نیروی کمتری جذب فاز ساکن شود سریعتر خارج می شود زیرا که درصد مولکولی آن در فاز متحرک از ترکیبی که با نیروی زیادتری جذب فاز ساکن می شود بیشتر است.
اجزای تفکیک شده را می توان مجدداً به دو روش به دست آورد:
• مواد جامد ستون را می توان خارج کرد و قسمتی از آنرا که حاوی نوار مورد نظر است برید و با حلال مناسب استخراج کرد.
• چون نوارها با زمانهای مختلفی خارج می شوند می توان آنقدر حلال را از ستون عبور داد تا باندها از انتهای آن خارج شوند و در ظرف جداگانه ای بریزند.
معمولاً روش دوم کاربرد بیشتری دارد.
در مورد اجسام رنگین می توان باندهایی را که به طرف پایین ستون می آیند مستقیماً مشاهده کرد.
در مورد اجسام بیرنگ نمی توان تغییرات را مستقیماً مشاهده کرد. با این حال بسیاری از اجسام در هنگام تابش نور فرابنفش، فلوئورسانس پیدا می کنند و در چنین مواردی از این خاصیت جهت مشاهده نوارها استفاده می شود. معمولاً برای پی بردن به جریان عمل کروماتوگرافی ستونی حجمهای کوچک و ثابتی ( مثلاً ۲۵ میلی لیتر ) از محلول استخراج شده را جمع آوری می کنند. سپس حلال آنها را تبخیر می کنند تا ببینند جسمی در آنها وجود دارد یا خیر. گرچه ممکن است یک جسم در چند ظرف پخش شود، ولی اگر حجم هر جزء نسبتاً کم گرفته شود ( مثلاً کمتر از ۱۰٪ حجم ستون ) معمولاً نوارهای مختلف در ظروف مختلف جمع آوری می شوند. روش دیگری که برای پی بردن به وضع جداسازی مناسب، آن است که محلول استخراج شده در فاصله زمانی مختلف با کروماتوگرافی لایه نازک مورد بررسی قرار گیرد.
wiki: کروماتوگرافی ستونی