کُردستان، استان
روستای پالنگان در کنار رودخانه خروشان سیروان
واقع در غرب ایران. بین استان آذربایجان غربی در شمال، استان زنجان در شمال شرقی، استان همدان در شرق و جنوب شرقی، استان کرمانشاه در جنوب، و کشور عراق در غرب قرار دارد. این استان سرزمینی کوهستانی است که دشت نسبتاً هموار قروه و دهگلان بخش جنوب شرقی و کوهستان زاگرس، که با درّه های ژرف و پرآب توأم است، بخش عمدۀ آن را فراگرفته اند. کوه شاهو، با ارتفاع ۳,۳۹۰ متر، بلندترین کوه آن و کوه های چهل چشمه، حسین بک، پنجه علی، سراج الدین، مسجد میرزا، تبریز خاتون، و یوسف سیاه از دیگر کوه های بلند آن محسوب می شوند. استان کردستان که بارندگی های سالیانۀ نسبتاً زیادی دارد، جزء نواحی پرآب ایران است و مهم ترین شبکه های آبی آن عبارت اند از رودخانه های قشلاق، گاوه، قزل اوزن، چم گرّان، سیروان، چم دهگلان، و چم تلوار. دریاچۀ زیبای زریوار و همچنین دریاچه های مصنوعی سدّها همراه با کوه های پوشیده از جنگل، زیباترین چشم انداز ایران را تشکیل داده اند. اقلیم استان کردستان معتدل تا معتدلِ مایل به سرد و نیمه مرطوب است و از نظر کشاورزی و صنعت موقعیت مطلوبی دارد و سدهای قشلاق و بانه ظرفیت کشاورزی آن را تا حد زیادی بالا برده اند. فرآورده های کشاورزی این استان عبارت اند از انواع غلات، برنج، توتون و تنباکو، حبوبات، دانه های روغنی، محصولات جالیزی، علوفه، انواع میوه و انگور، و خشکبار. شیلات، نساجی، تولید فرش و موکت، و کارهای دستی بخشی از فعالیت های صنعتی آن محسوب می شوند. استان کردستان با ۱,۴۳۸,۵۴۳ نفر (۱۳۸۵) جمعیت از نُه شهرستان و ۲۶ بخش با مرکزیت اداری شهر سنندج تشکیل شده است و شهرهای مهم آن عبارت اند از بانه، بیجار، دیوان دره، سقز، قروه، کامیاران، و مریوان. کردها از کهن ترین اقوام ایرانی اند و عمدتاً در کوه های زاگرس و در استان های کرمانشاه، کردستان، و جنوب آذربایجان غربی به سر می برند. اصطلاح کردستان ظاهراً از زمان سلجوقیان (قرن ۷ق) متداول شد. مرکز اداری کردستان در ابتدا شهر وَهار (بهار)، واقع در شمال غربی همدان، بود و بعدها به چمچال، نزدیک کرمانشاه، منتقل شد. کردستان از حملات مغولان و امیرتیمور در امان نماند و ترکان آق قویونلو نیز چندی بر آن حاکم شدند. کردستان بزرگ، که علاوه بر کردستان ایران، نواحی شمالی عراق و مناطق کردنشین ترکیه و بخشی از خاک سوریه را نیز شامل می شود، در زمان صفویه بین ایران و عثمانی تقسیم شد و مناطق کردنشین کنونی به ایران تعلق گرفت. کریم خان زند، که ظاهراً از تبار کرد بود، بر ایران سلطنت و حکومتی توأم با عدل و داد بر این مرز و بوم مستقر کرد. بارزانی های کردتبار، که داعیۀ استقلال داشتند، در ۱۹۴۴ با حمایت شوروی مستقل شدند و مهاباد را به پایتختی جمهوری خلق کردستان برگزیدند. جمهوری مزبور یک سال بعد منحل شد و کردستان دوباره به آغوش ایران بازگشت.
روستای پالنگان در کنار رودخانه خروشان سیروان
واقع در غرب ایران. بین استان آذربایجان غربی در شمال، استان زنجان در شمال شرقی، استان همدان در شرق و جنوب شرقی، استان کرمانشاه در جنوب، و کشور عراق در غرب قرار دارد. این استان سرزمینی کوهستانی است که دشت نسبتاً هموار قروه و دهگلان بخش جنوب شرقی و کوهستان زاگرس، که با درّه های ژرف و پرآب توأم است، بخش عمدۀ آن را فراگرفته اند. کوه شاهو، با ارتفاع ۳,۳۹۰ متر، بلندترین کوه آن و کوه های چهل چشمه، حسین بک، پنجه علی، سراج الدین، مسجد میرزا، تبریز خاتون، و یوسف سیاه از دیگر کوه های بلند آن محسوب می شوند. استان کردستان که بارندگی های سالیانۀ نسبتاً زیادی دارد، جزء نواحی پرآب ایران است و مهم ترین شبکه های آبی آن عبارت اند از رودخانه های قشلاق، گاوه، قزل اوزن، چم گرّان، سیروان، چم دهگلان، و چم تلوار. دریاچۀ زیبای زریوار و همچنین دریاچه های مصنوعی سدّها همراه با کوه های پوشیده از جنگل، زیباترین چشم انداز ایران را تشکیل داده اند. اقلیم استان کردستان معتدل تا معتدلِ مایل به سرد و نیمه مرطوب است و از نظر کشاورزی و صنعت موقعیت مطلوبی دارد و سدهای قشلاق و بانه ظرفیت کشاورزی آن را تا حد زیادی بالا برده اند. فرآورده های کشاورزی این استان عبارت اند از انواع غلات، برنج، توتون و تنباکو، حبوبات، دانه های روغنی، محصولات جالیزی، علوفه، انواع میوه و انگور، و خشکبار. شیلات، نساجی، تولید فرش و موکت، و کارهای دستی بخشی از فعالیت های صنعتی آن محسوب می شوند. استان کردستان با ۱,۴۳۸,۵۴۳ نفر (۱۳۸۵) جمعیت از نُه شهرستان و ۲۶ بخش با مرکزیت اداری شهر سنندج تشکیل شده است و شهرهای مهم آن عبارت اند از بانه، بیجار، دیوان دره، سقز، قروه، کامیاران، و مریوان. کردها از کهن ترین اقوام ایرانی اند و عمدتاً در کوه های زاگرس و در استان های کرمانشاه، کردستان، و جنوب آذربایجان غربی به سر می برند. اصطلاح کردستان ظاهراً از زمان سلجوقیان (قرن ۷ق) متداول شد. مرکز اداری کردستان در ابتدا شهر وَهار (بهار)، واقع در شمال غربی همدان، بود و بعدها به چمچال، نزدیک کرمانشاه، منتقل شد. کردستان از حملات مغولان و امیرتیمور در امان نماند و ترکان آق قویونلو نیز چندی بر آن حاکم شدند. کردستان بزرگ، که علاوه بر کردستان ایران، نواحی شمالی عراق و مناطق کردنشین ترکیه و بخشی از خاک سوریه را نیز شامل می شود، در زمان صفویه بین ایران و عثمانی تقسیم شد و مناطق کردنشین کنونی به ایران تعلق گرفت. کریم خان زند، که ظاهراً از تبار کرد بود، بر ایران سلطنت و حکومتی توأم با عدل و داد بر این مرز و بوم مستقر کرد. بارزانی های کردتبار، که داعیۀ استقلال داشتند، در ۱۹۴۴ با حمایت شوروی مستقل شدند و مهاباد را به پایتختی جمهوری خلق کردستان برگزیدند. جمهوری مزبور یک سال بعد منحل شد و کردستان دوباره به آغوش ایران بازگشت.
wikijoo: کردستان،_استان