کردستان

کردستان (روزنامه). کردستان عنوان اولین روزنامهٔ کردی است که در ۲۲ آوریل ۱۸۹۸ در قاهرهٔ مصر توسط مقداد بدرخان و جلادت علی بدرخان انتشار می یافت.
اولین شماره روزنامه کردستان در ۲۲ آوریل ۱۸۹۸ در قاهره از سوی مقداد مدحت بدرخان منتشر شد. شماره های ۱ تا ۵ آن در شهر قاهره مصر، شماره ۶ تا ۱۹ در شهر ژنو سوئیس، شماره ۲۰ تا ۲۳ مجدداً در قاهره، شماره ۲۴ در لندن، شماره ۲۵ تا ۲۹ در فوکستون انگلستان و شماره ۳۰ و ۳۱ باز هم در ژنو انتشار یافته است. آخرین شماره کردستان در ۱۴ آوریل ۱۹۰۲ به چاپ رسید و از آن زمان انتشار آن متوقف شد. [ ۱]

کُردستان
سرزمینی عمدتاً کوهستانی واقع در خاورمیانه که به اعتبار اکثریت جمعیت کردنشین آن کردستان نامیده می شود. این منطقه در چهار کشور ترکیه، ایران، عراق، و سوریه قرار دارد. کردها قومی ایرانی تبارند که بعضاً با ترک ها، اعراب، ارامنه، و آسوریان درآمیخته اند. گرچه نام کرد بسیار باستانی است، پیشینۀ نام کردستان به دوران سلطنت سلطان سنجر (وفات ۵۵۲ق) بازمی گردد که ولایت کردستان را، با مرکزیت شهر بهار، در شمال شرقی همدان، ایجاد کرد. این ولایت بین آذربایجان و لرستان واقع بود و شامل نواحی همدان، دینوَر، کرمانشاه، و سنّه (سنندج کنونی)، در شرق؛ و شهر زور و خُفتیان در زاب، در غرب، می شد. اولیا چلبی (وفات ح ۱۰۹۳ق) در سیاحت نامه ارزروم، وان، حکاری، دیاربکر، جزیره (جرزۀ کنونی)، عمادیه، موصل، شهرزور، و اردلان را جزو کردستان می شمارد و شرف الدین یزدی لُرها را نیز در زمرۀ کردستان قرار می دهد. ایران نیز در قرن ۱۰ ق/۱۶ همدان و لرستان را از کردستان جدا می کند و این نام بر اردلان و سنّه (سنندج)، مرکز آن، اطلاق می شود. تا دهۀ آخر قرن ۲۰م ایران یگانه کشوری بود که استانی به نام کردستان داشت و پس از جنگ اول خلیج فارس و شکست عراق از امریکا و متحدانش، منطقۀ خودمختار کردستان عراق نیز ابراز وجود کرد. ترک ها بخش کردنشین ترکیه را آناتولی شرقی، عراقی ها، ولایات شمالی، و سوریه ولایت جزیره می نامند. پهنۀ تاریخی و سیاسی کردستان قطعی نیست و با جمعیت قومی آن تطبیق نمی کند. در ترکیه افزون بر آناتولی شرقی جماعات بزرگی از کردها در استانبول، آنکارا، و ازمیر سکونت دارند. در عراق شهرهای موصل، سلیمانیه، کرکوک، اربیل، دیاله، خانقین، و مندلی (علاوه بر شهرک ها و روستاها) کردنشین اند و انبوهی از کردان نیز در بغداد به سر می برند. جمعیت کرد سوریه بیشتر در کُردداغ، جزیره، رأس العین و قَامشلی به سر می برند و هزاران تن دیگر در دمشق، حما، و حلب زندگی می کنند. جمعیت کردهای خارج از کردستان، در ارمنستان، جمهوری آذربایجان، و گرجستان نیز در حدود ۸۰۰هزار نفر برآورده می شود. در ایران، علاوه بر استان کردستان، طوایفی از کردها در خراسان، فارس، و کرمان و اطراف تهران پراکنده شده اند. بلندترین کوه های کردستان قلۀ آرارات بزرگ (آغری داغ)، ۵۱۳۷ متر؛ و رَشکو، در حکاری با ۴۱۷۰ متر؛ و چهل چشمه در ایران ۳۱۷۳ متر ارتفاع دارد. رودهای بزرگ دجله و فرات نیز در ترکیه از منطقۀ کردنشین سرچشمه می گیرند. کردستان بعد از اسلام شاهد حوادث و حملات پرشمار بوده است. دو خاندان بزرگ سلطنتی اسلامی، یعنی شدادیان و ایوبیان، از قوم کرد بودند. معروف ترین قهرمان کرد صلاح الدین ایوبی است. اقلیت هایی از ترکان، ترکمنان، ارمنیان و آسوریان نیز در مناطق کردنشین زندگی می کنند. مهم ترین شهرهای این ناحیه عبارت اند از کرمانشاه، در ایران؛ اربیل، سلیمانیه، و کرکوک در عراق؛ دیاربکر، ارزروم، و وان در ترکیه؛ و قامشلی در سوریه. کردستان به علت قرار گرفتن در مسیر باستانی جادۀ ابریشم و در حاشیه شمالی هلال خصیب، در قرون وسطا بسیار رونق یافت، اما با جایگزین شدن حمل ونقل دریایی، به جای جادۀ ابریشم، به تدریج اهمیت خود را از دست داد. این ناحیه ذخایر غنی نفت دارد و به رغم آب وهوای سردش، خاک آن حاصل خیز است. براثر سیاست های صدام حسین و ترکیه، حدود ۵هزار روستا در کردستان تخلیه شده اند. فقط در کردستان ایران زندگی روستایی شکل سنتی خود را کاملاً حفظ کرده است.