کربلاء فی الارشیف العثمانی

[ویکی نور] "کربلا فی الارشیف العثمانی"، تألیف دیلک قایا به زبان عربی در رابطه با تاریخ نگاری کربلا در عهد عثمانی در طول سال های 1843 الی 1872م است. این اثر به جهت بررسی کتب و منابع آرشیوی که مورد بررسی قرار داده است، حائز اهمیت است.
این اثر؛ مشتمل بر یک مدخل، پنج فصل و یک خاتمه است. در مدخل به تاریخچه کربلا از زمان تأسیس تا دخول تحت حکومت عثمانی پرداخته شده است. در فصل ها نیز جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این شهر در عهد عثمانی پرداخته شده و در خاتمه نیز خلاصه ای از مباحث آمده است.
نویسنده در مقدمه کتاب، به اهمیت موضوع مورد بحث و علت انتخاب این مقطع زمانی اشاره کرده است: هنگامی که می گوئیم "کربلا" اولین چیزی که به ذهن می آید، شهادت امام حسین(ع) نواده سید ما محمد(ص) است. کربلا به موضوع مهمی در ادب عرب، ترک و فارس بدل گشت و از زمان شهادت امام حسین(ع) در نزد تمامی مذاهب اسلامی نوعی تقدس یافت. کربلا همچنین در ارتباطات عثمانی - ایرانی نیز به مکان مهمی تبدیل شد. این اهمیت به سبب وضع دینی، سیاسی و جغرافیایی آن بود، لذا کربلا تنها به عنوان یک مکان دینی مهم شناخته نمی شد، بلکه در قرن نوزدهم به میدان نزاع سیاسی بین دول عثمانی و ایران بدل گردید. مقطع زمانی 1843 تا 1872م به لحاظ تلاش های دولت عثمانی برا ی تطبیق اصلاحات بر سیاست مرکزی حائز اهمیت است.
خلاصه ای از مطالب فصل های مختلف به ترتیب عبارت است از:
1- ساختار جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی کربلا اولین مطلبی است که مورد مداقه قرار گرفته است. ساختار جغرافیایی عراق؛ مانند دیگر مناطق بر پایه آب ها و قنوات پایه ریزی شده است. کربلا از نهر فرات و قنات حسینیه آبیاری می شد. اقتصادش نیز بر مبنای زراعت و تجارت بنا شده بود. این شهر از مهم ترین راه های تجاری بود که موقعیت ویژه ای بر راه تجاری ممتد بین هند - اروپا و بصره - بغداد و ایران - حلب داشت. با حلول قرن 19 اهمیت راه های گردشگری و تجاری منطقه بیشتر نیز شد. فراوانی زوار شیعه نیز در تجارت آن بسیار مؤثر بودند. دولت عثمانی با اهداف تجاری با برخی اصلاحات، شرایط امنیت و راحتی بیشتری را برای زوار فراهم آورد.