پوستهٔ پایا[ ۱] یا کراتون ( craton ) ، در زمین شناسی به بخشی از پوستهٔ زمین گفته می شود که به پایداری رسیده و در دوره ای طولانی تنها دچار دگرشکلی اندکی شده است.
پوسته پایا بخش های کهن و پایدار پوسته کره زمین هستند که دارای مقاومت زیادی بوده و برخلاف بخش هایی که دچار فرایند کوهزایی شده اند طی حدود یک میلیارد سال گذشته تغییر شکل عمده ای نیافته اند. کراتون ها که با پشت سر گذاشتن دوره های طولانی جدایش و فشردگی قاره ها هم چنان شکل خود را حفظ کرده اند معمولاْ در داخله های صفحات زمین ساختی قرار دارند. کراتون ها را می توان در اصل «هسته» هر قاره به شمار آورد که بقیه قسمت های قاره طی یک میلیارد سال گذشته به آن ها پیوند خورده است.
قدیمی ترین پایاپوسته ها حدود ۳ میلیارد سال سن دارند و در دوره گذار میان نخست زیستی ( آرکئن ) و پیشین زیستی ( پروتروزویک ) تشکیل شده اند. کراتون ها در برخی نقاط جهان به شکل سپرهایی به سطح آمده اند؛ این سپرها ساختارهای بزرگ زمین شناختی هستند که در آن ها سنگ های ژرف به سطح آمده اند. قاره های امروزی همگی یک یا چند سپر دارند برای نمونه سپر کانادا در قاره آمریکای شمالی و سپر بالتیک و سپر اوکراین در قاره اروپا. سپرهای بالتیک و اوکراین هر دو توسط یک پوسته پایا تشکیل شده اند که کراتون اروپای شرقی نامیده می شود.
درون کراتون ها اغلب نواحی طویل و کمربندمانندی از سنگ های سخت شده قرار دارد که کمربند سنگ سبز greenstone belt نامیده می شوند و منبع عمده ذخایر طلا هستند. ( مثلاً در استرالیای غربی، سپر کانادا و غرب آفریقا )
قدیمی ترین صخره های جهان ازجمله سنگ هایی که گنیس آکاستا نام دارند و در سپر کانادا قرار گرفته اند حدود ۳٫۸ میلیارد سال دیرینگی دارند. در کراتون پیلبا در استرالیا زیرکونیمی یافت شده که دیرینگی بسیار بیشتری دارند ( تا ۴٫۳ میلیارد سال ) و پیدا شدن آن این فرض را تقویت می کند که در زمان پیش از ایجاد کراتون های امروزی نیز پوسته قاره ای یا در هر صورت رسوبات ( و بنابراین آب روان ) وجود داشته که بعدها نابود شده است.
شکستگی های عمیق، تاریک و بی اکسیژن پایاپوسته های دوره پرکامبرین در زمین محل زیست ریزسازواره هایی است که انرژی لازم برای بقای خود را با مصرف گازها، مواد مغذی موجود در مایعات و کربن آلی که خیلی کم به آن دسترسی دارند تأمین می کنند.
بیشتر برآوردهای کنونی نشان می دهد که زیست کره ژرف زمین مأمن بیشتر موجودات میکروبی زمین است؛ علاوه بر این که حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از زیست توده سیاره ما را نیز در دل خود جا داده است.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفپوسته پایا بخش های کهن و پایدار پوسته کره زمین هستند که دارای مقاومت زیادی بوده و برخلاف بخش هایی که دچار فرایند کوهزایی شده اند طی حدود یک میلیارد سال گذشته تغییر شکل عمده ای نیافته اند. کراتون ها که با پشت سر گذاشتن دوره های طولانی جدایش و فشردگی قاره ها هم چنان شکل خود را حفظ کرده اند معمولاْ در داخله های صفحات زمین ساختی قرار دارند. کراتون ها را می توان در اصل «هسته» هر قاره به شمار آورد که بقیه قسمت های قاره طی یک میلیارد سال گذشته به آن ها پیوند خورده است.
قدیمی ترین پایاپوسته ها حدود ۳ میلیارد سال سن دارند و در دوره گذار میان نخست زیستی ( آرکئن ) و پیشین زیستی ( پروتروزویک ) تشکیل شده اند. کراتون ها در برخی نقاط جهان به شکل سپرهایی به سطح آمده اند؛ این سپرها ساختارهای بزرگ زمین شناختی هستند که در آن ها سنگ های ژرف به سطح آمده اند. قاره های امروزی همگی یک یا چند سپر دارند برای نمونه سپر کانادا در قاره آمریکای شمالی و سپر بالتیک و سپر اوکراین در قاره اروپا. سپرهای بالتیک و اوکراین هر دو توسط یک پوسته پایا تشکیل شده اند که کراتون اروپای شرقی نامیده می شود.
درون کراتون ها اغلب نواحی طویل و کمربندمانندی از سنگ های سخت شده قرار دارد که کمربند سنگ سبز greenstone belt نامیده می شوند و منبع عمده ذخایر طلا هستند. ( مثلاً در استرالیای غربی، سپر کانادا و غرب آفریقا )
قدیمی ترین صخره های جهان ازجمله سنگ هایی که گنیس آکاستا نام دارند و در سپر کانادا قرار گرفته اند حدود ۳٫۸ میلیارد سال دیرینگی دارند. در کراتون پیلبا در استرالیا زیرکونیمی یافت شده که دیرینگی بسیار بیشتری دارند ( تا ۴٫۳ میلیارد سال ) و پیدا شدن آن این فرض را تقویت می کند که در زمان پیش از ایجاد کراتون های امروزی نیز پوسته قاره ای یا در هر صورت رسوبات ( و بنابراین آب روان ) وجود داشته که بعدها نابود شده است.
شکستگی های عمیق، تاریک و بی اکسیژن پایاپوسته های دوره پرکامبرین در زمین محل زیست ریزسازواره هایی است که انرژی لازم برای بقای خود را با مصرف گازها، مواد مغذی موجود در مایعات و کربن آلی که خیلی کم به آن دسترسی دارند تأمین می کنند.
بیشتر برآوردهای کنونی نشان می دهد که زیست کره ژرف زمین مأمن بیشتر موجودات میکروبی زمین است؛ علاوه بر این که حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از زیست توده سیاره ما را نیز در دل خود جا داده است.
wiki: کراتون