کداما

تکواژِ نخست:
1 - " کَد" در زبانِ پارسی به چمهایِ زیر بوده است:
1. 1 - خانه، سرای، اُتاق
واژه " کَدخدا" به چمِ " خدایِ سرای/سرور و سرپرستِ سرای/مالکِ سرای" بوده و " کَدبانو" به چمِ " بانویِ سرای" بوده است. " کَد و کَده" در این چمار از یک ریشه می باشند. ریشه واژه به " کَتا، کُتا" در زبانِ اوستایی و " کَتَک، کَدَک" در زبانِ پهلوی برمی گردد. این واژه در زبانِ سانسکریت و دیگر زبانهایِ باستانیِ ایرانی نیز بکار رفته است ( رویبرگِ 400 از نبیگِ "فرهنگِ ریشه هایِ هندواروپاییِ زبانِ فارسی و رویبرگِ 20 و 118 از نبیگِ " فرهنگنامه کوچک پهلوی" و در بسیاری از نبیگهایِ دیگر ) .
در اوستایی " کَتا، کُتا" به چمِ " اُتاق، خانه، سرا" بوده است که خودِ واژه یِ "اتاق" برگرفته از " کُتا" به همراه پسوندِ " َ ک یا آک" بوده است. ( چنانچه خواستی می توانم فرتورهایی که در پیوند با ریشه " کَد" است، در اینجا بِنَهم. )
1. 2 - رنج، سختی، مشقت
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
تکواژِ دوم:
2 - آما یا آمای
" آمای" بُنِ کنونیِ کارواژه یِ " آمودن" است. " آمودن" چندین چمار ( =معنا ) دارد برای نمونه " آراستن، ساختن، ترتیب دادن، آماده کردن، تدارک دیدن، مهیا کردن". در کارواژه یِ " آمودَن"، " آ" پیشوند است چنانکه " آ" در " آشفتن، آراستن و. . . " چنین است. برایِ نمونه " مودَن" با پیشوندِ " فر"، " فرمودن" ، با پیشوندِ " آز"، " آزمودن" ، با پیشوندِ " پِی" ، " پیمودَن" و با پیشوندِ " نِ"، نِمودن" شده است.
ریشه یِ کارواژه یِ " مودَن یا ماییدَن" به کارواژه یِ " ما" در زبانِ اوستایی برمی گردد. " ما" در اوستایی به چمهایِ
2. 1 - اندازه کردن، پیمانه کردن، بخش کردن
2. 2 - آماده بودن ( در " ویسپردِ اوستا" )
برمی گردد که همین "ما" در اوستایی با پیشوندهایی نیز همراه بوده است که در پیِ آن، چمارهایِ دیگری نیز به خود می گیرد. ( رویبرگِ 1114 و 1115 از نبیگِ "فرهنگِ واژه هایِ اوستا" ) .
واژگانی همچون " آمایِش، آمادَن، آماده" با کارواژه یِ " آمودَن" از یک ریشه هستند. برای نمونه واژه یِ " آمایش" برآمده از بُن کنونیِ " آمودن" یعنی " آمای" به همراهِ پسوندِ نامسازِ " ِ ش" است.
چنانچه ریشه یِ واژه یِ " آمای = آ - مای ( بُنِ کنونیِ مودَن ) " را فرآراسته تر بخواهید، می توانم در دسترستان بگذارم.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
" کَد" بیشتر بعنوانِ پیشواژه به چمِ " سرای، خانه" بوده است ولی از سویِ دیگر می توان " کَد" را به چمِ "رنج، سختی، مشقت" نیز پنداشت و از کارواژه یِ " کدآمای" برداشتِ " آمادگی یا آماده سازی برایِ سختی ومشقت و مرارت" یا " بسیج شدن برایِ سختی و مشقت" کرد.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
چیزی که کاربر "شجاعی رسول" گفته اند، نکته ای درخورِنگرش است ولی به گمانم کلیدواژه هایی همچون " قناعتگر" نَه به ریشه یِ واژه بلکه به کارکردِ واژه بازمی گردد ( کارکردگرایی ) .
کارکردگرایی فرآیندی " درزمان" است؛ بدین چم که واژه در گذر زمان بسته به کاربردَش در اجتماع، میتواند چماری ( =معنایی ) به خود می گیرد.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
این پیامِ من تنها در بردارنده یِ یک "دیدگاهِ نخستینی ( ابتدایی ) " است.
اگر ریشه یابی، تکواژه ها و داده ها، شما را خُرسند نکرد، به من بگویید تا بیشتر درباره یِ این واژه بپژوهم؛به گمانم تکواژها درست هستند ولی چنانچه می پنداری پیامِ من دارای کمبودهایی است، مرا آگاه سازید یا اگر نکته ای هست، به من گوشزد کنید.
با سپاس