لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
( اسم ) صمغی است که از برخی گونه های گون که معمو بنام گون کتیرا یا علف کتیرا خوانده میشوند حاصل میگردد . برای تحصیل کتیرا معمو گون را تیغ میزنند ( تمام گونه های گون دارا ی صمغ کتیرا میباشد ولی گونه های پر صمغ آنرا معمو انتخاب میکنند و تیغ میزنند و همین ها را بنام گون کتیرا مینامند ) . کتیرا یکی از اقم صادراتی مهم کشور ما است . کتیرا در گرمای ۱٠٠ درجه ۱۵ درصد آب خود را از دست میدهد . خاکستر حاصل از آن ۴ درصد است و شامل کربنات دوشو و فسفاتها و غیره است . کتیرا در آب حل نمیشود ولی بصورت لعاب چسبنده ای در میاید . اگر مقدار ی از کتیرا پس از قرار گرفتن در آب زیر میکرو سکوپ مطالعه گردد سلولها ی تغییر شکل یافته ای با جدار های ضخیم در آن تشخیص داده میشود . در مرکز این سلولها دانه های نشاسته بصورت ذرات کوچک و گرد یا با شکال دیگر دیده میشود . از هیدرو لیز کتیرا دو قسمت محلول و غیر محلول نتیجه میشود . قسمت محلول آن بنام تراگا کانتین موسوم است و عبارت از یک اسید اورونیک متصل به چند مولکول آرابینوز میباشد و قسمت غیر محلول آن باسورین نامیده میشود که منحصرا شامل اسید گا کتورو نیک متصل بقند های گاکتوز گزیلوز میباشد . بعوه قند های آزاد و مشتقات متوکسیل نیز در آن یافت میشود . کتیرا فاقد هر گونه اثر درمانی است مع هذا چون دارو یی امولسیون دهنده است برای معلق نگهداشتن پودر های دارو یی غیر محلول از آن استفاده میکنند و نیز در تهی. قرصها ی بم دو تلو و بیکر بنات دو سود و کلرات دو پتاسیم و کلرید رات دو کوکائین و غیره از آن استفاده میشود . در صنعت کتیرا در نساجی و ساختن چسب و کاغذ سازی و کفاشی و غیره مصرف میگردد . در اکثر نقاط ایران خصوصا مشهد و سبزوار و سلطان آباد و تربت حیدر یه و کرمان و میر و کردستان و شیراز کتیرا بدست میاید . رنگها ی مختلف کتیرا عبارتند از سفید و زرد و قهوه یی کم رنگ و قهوه یی پر رنگ . صمغ کتیرا تا اندازه ای شفاف و بیمزه و لزج است . سه نوع کتیرا در بازار معروف است : کتیرا ی ورقی کتیرا ی مفتولی کتیرا ی معمولی . کتیرا ی ورقی از تیغ زدن ساقه بدست میاید . کتیرا ی مفتولی با فرو بردن میخ یا سیخی در ساق. بوته حاصل میشود و باخره کتیرا ی معمولی که طالب زیاد ندارد بشکل لوله و مدور میباشد و در نتیجه صدماتی که تصادفا بساق. بوته وارد آید حاصل میشود . قسمت اعظم محصول کتیرا ی ایران کتیرا ی ورقی است . یا کتیرا ی بیضائ . یکی از گونه های گون که از آن کتیرا گیرند .
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
واژه نامه بختیاریکا
دانشنامه عمومی
کتیرا تکیرا هیدروکلوئیدی با کیفیت است که از نظر ساختمان شیمیایی، یک کربوهیدرات آبدوست غیر یکنواخت و بسیار منشعب است. کتیرا متشکل از دو جزء اصلی تحت عنوان تراگاکانتیک اسید یا باسورین و تراگاکانتین است. باسورین ۷۰–۶۰ درصد از کل صمغ را به خود اختصاص داده و جزء نامحلول در آب است که قابلیت تورم و تشکیل ژل را دارد. جزء دیگر یا تراگاکانتین نیز، در آب حل شده و منجربه ایجاد محلول کلوئیدی می شود. باسورین یک جزء اسیدی است که بر اثر هیدرولیز اسیدی، قندهایی نظیر دی - زایلوز، ال - فوکوز دی گالاکتورونیک اسید، و مقدار کمی ال - رامنوز تولید می کند. خواص صمغ کیرا به مقدار زیادی به باسورین ارتباط دارد.
ترشحات صمغی خشک شده حاصل از چندین گونهٔ گیاه گون است. گونه های مولد کتیرای کو ن گیاهان کوچکی ارتفاع یک متر و بومی آسیای صغیر، ایران، سوریه و یونان هستند. ایران بزرگ ترین صادرکننده کتیرا در جهان است. [ ۱]
در اثر خراش دادن ساقه گیاه جدار سلول های اشعه مرکزی و سلول های پارانشیمی با جذب آب به تدریج بدل به صمغ می شود، فشار تولید شده سبب رانده شدن صمغ به طرف شکاف می گردد. صمغ در مجاورت هوا در اثر تبخیر آب به تدریج سخت می گردد. شکل محصول خشک شده بستگی به نوع شکافی که بر روی ساقه ایجاد شده است دارد. [ ۲] [ ۳]
آن روز که از مواد پاک کننده امروزی خبری نبود، سدر و کتیرا، در حیات بهداشتی جامعه، نقش عمده ای داشتند. هرچند که برای کتیرا، زمینه های استفاده دیگری نیز وجود داشت. این صمغ گیاهی گونه های مختلفی دارد که به صورت درختچه یا گیاهان علفی چند ساله در ایران به طور کلی آنها را گَوَن می نامند.
در متون طب سنتی این گیاهان با نام های عربی «محلب العقاب» و «اصابع الغروس» معرفی شده اند. از تعداد زیادی از آنها صمغ کتیرا استخراج می شود که از نظر اقتصادی بسیار اهمیت دارند؛ زیرا کتیرا مورد مصرف دارویی و صنعتی فراوانی دارد. بعضی از این گیاهان به علت جذب ماده سلنیوم از خاک سمی هستند و با پی بردن به وجود سلنیوم در این گیاهان به وجود اورانیوم در محل رویش آنها پی می برند ولی در کوه های آذربایجان شرقی هم می روید.
کتیرا صمغی است که از ساقه گون بر اثر فعالیت مکانیکی انسان بر روی آن به بیرون تراوش می کند. شروع بهره برداری معمولاً از اواخر فصل بهار است و شصت روز ( تا اوایل شهریور ماه ) ادامه دارد. بهره برداران ابتدا اطراف ساقه گون را خالی می کنند و سپس با تیغ های مخصوصی برش موازی با ساقه ( موازی با آوندهای آبکش ) ایجاد می کنند. شیرگون ( کتیرا ) پس از چند روز به مرور بر اثر برشی که به ساقه وارد شده به بیرون تراوش می کند و شیره در معرض نور آفتاب، آب خود را از دست می دهد و سفت می شود.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفترشحات صمغی خشک شده حاصل از چندین گونهٔ گیاه گون است. گونه های مولد کتیرای کو ن گیاهان کوچکی ارتفاع یک متر و بومی آسیای صغیر، ایران، سوریه و یونان هستند. ایران بزرگ ترین صادرکننده کتیرا در جهان است. [ ۱]
در اثر خراش دادن ساقه گیاه جدار سلول های اشعه مرکزی و سلول های پارانشیمی با جذب آب به تدریج بدل به صمغ می شود، فشار تولید شده سبب رانده شدن صمغ به طرف شکاف می گردد. صمغ در مجاورت هوا در اثر تبخیر آب به تدریج سخت می گردد. شکل محصول خشک شده بستگی به نوع شکافی که بر روی ساقه ایجاد شده است دارد. [ ۲] [ ۳]
آن روز که از مواد پاک کننده امروزی خبری نبود، سدر و کتیرا، در حیات بهداشتی جامعه، نقش عمده ای داشتند. هرچند که برای کتیرا، زمینه های استفاده دیگری نیز وجود داشت. این صمغ گیاهی گونه های مختلفی دارد که به صورت درختچه یا گیاهان علفی چند ساله در ایران به طور کلی آنها را گَوَن می نامند.
در متون طب سنتی این گیاهان با نام های عربی «محلب العقاب» و «اصابع الغروس» معرفی شده اند. از تعداد زیادی از آنها صمغ کتیرا استخراج می شود که از نظر اقتصادی بسیار اهمیت دارند؛ زیرا کتیرا مورد مصرف دارویی و صنعتی فراوانی دارد. بعضی از این گیاهان به علت جذب ماده سلنیوم از خاک سمی هستند و با پی بردن به وجود سلنیوم در این گیاهان به وجود اورانیوم در محل رویش آنها پی می برند ولی در کوه های آذربایجان شرقی هم می روید.
کتیرا صمغی است که از ساقه گون بر اثر فعالیت مکانیکی انسان بر روی آن به بیرون تراوش می کند. شروع بهره برداری معمولاً از اواخر فصل بهار است و شصت روز ( تا اوایل شهریور ماه ) ادامه دارد. بهره برداران ابتدا اطراف ساقه گون را خالی می کنند و سپس با تیغ های مخصوصی برش موازی با ساقه ( موازی با آوندهای آبکش ) ایجاد می کنند. شیرگون ( کتیرا ) پس از چند روز به مرور بر اثر برشی که به ساقه وارد شده به بیرون تراوش می کند و شیره در معرض نور آفتاب، آب خود را از دست می دهد و سفت می شود.
wiki: کتیرا
دانشنامه آزاد فارسی
مادۀ صمغی موجود در ساقۀ برخی از گونه های گیاهان متعلق به جنس گون. این ماده خودبه خود یا در اثر ایجاد شکاف به خارج ترشح و پس از خروج، به سهولت خشک می شود. گون های مولد کتیرا بیشتر در مناطق گرم و خشک و بایر و کوهستانی آسیای صغیر، سوریه، ارمنستان، ایران و برخی مناطق دیگر می رویند، اما بیشترین تعداد آن ها در ایران وجود دارد. کتیرا، ماده ای سخت، مقاوم و بدون بو است که در آب حل نمی شود، اما با جذب آب به صورت لعاب چسبنده ای درمی آید. این ماده در پزشکی اثر درمانی معینی ندارد، اما در داروسازی برای تهیۀ موسیلاژ و برخی قرص ها و نیز معلق نگه داشتن گردهای دارویی غیر محلول در آب و نیز در صنعت به کار می رود.
wikijoo: کتیرا
پیشنهاد کاربران
ازگیاهی به نام ( کم )
اهار
کتیرا ، صمغ جامدیست به رنگ سفید و پر خم وپیچ مانند شاخ یک قوچ که حجمی به اندازه یک نخود یا کمی بیشتر داردو از ساقه های متعدد وبوته ای درختچه مانندِ گیاه گوَن بطور طبیعی وگاهی با تیز کشی خیلی کم عمق چاقو
... [مشاهده متن کامل]
... [مشاهده متن کامل]
بر روی پوست آن با اتلاف وقت بسیار زیاد چند روزه ترشح می شود. اگر گیاه ضعیف باشد ترشح آن ناممکن است. نام کتیرا از کلمه کتیر ( ( ک= شاخک مانند ، و تیر=سفید کمی تیره ) ) گرفته شده است.
اسم کتیرا به معنی یک نوع گیاهی است که خواص درمانی دارد
کم