کتیبه دیوه

کتیبۀ دَیْوَه
سنگ نبشته ای به خط میخی و به سه زبان فارسی باستان، اکدی، و ایلامی، مهم ترین و مفصل ترین کتیبۀ خشایارشای اول. سنگ نبشته، روی لوحه هایی سنگی در ساختمانی واقع در گوشۀ جنوب شرقی صفۀ تخت جمشید، در نزدیکی شیراز پیدا شده است. روایت فارسی باستان آن در دو نسخه، یک نسخۀ کامل ۶۰ سطری و نسخه ای ناتمام در ۵۱ سطر است. نسخه ای ۵۰ سطری به زبان ایلامی و نسخه ای ۵۰ سطری به زبان اکدی نیز از آن در دست است. در این سنگ نبشته پس از ستایش اهورَه مزدا و معرفی خشایارشا، سیاهه ای از نام های سرزمین های زیر سلطۀ او و فرونشاندن شورش های این سرزمین ها و ویران کردن پرستشگاه های دیوان (خدایان مطرود) و اصلاح کارهای نادرستی که در آن مکان ها انجام شده بود و در پایان دعا و اندرز، سخن به میان آمده است. آشکارشدن سیاست دینی خشایارشا نسبت به پیروان ادیان و مذاهب دیگر از مضمون این سنگ نبشته، آن را حائز اهمیت بسیار کرده است. مضمون کتیبه های فارسی باستان کلاً مربوط به سیاست و حکومت و معمولاً تقلیدی از سنگ نبشتۀ داریوش اول در بیستون است. اما در کتیبۀ دَیْوَه، که هیچ تقلیدی از عبارت بندی های نوشته های داریوش در آن دیده نمی شود، نویسنده مطالب جالبی را بیان می کند و تسلطی کافی نیز بر نوشتار دارد که افزون بر ارزش تاریخی و زبان شناختی، به کتیبه ارزشی ادبی نیز می بخشد. این کتیبه به زبان فارسی ترجمه شده است.