کتاب شناسی شیخ طوسی بالغ بر ۵۳ اثر در زمینه های مختلف را شامل می شود. ابوجعفر محمد بن حسن طوسی ملقب به شیخ طوسی ( م. ۴۶۰ ه. ق ) از جمله فقیهان و دانشمندان شیعه می باشد که آثار پرشماری را در موضوعات مختلف از خود به جای گذاشته است. وی در خراسان و به سال ۳۸۵ ه. ق، دیده به جهان گشود. وی تا ۲۳ سالگی در خراسان ماند و به تحصیل مقدماتی پرداخت. سرانجام در سال ۴۰۸ ه. ق به بغداد مهاجرت کرد. وی پس از فوت استادش سید مرتضی در ربیع الاول ۴۳۶ ه. ق، ریاست علمی و فتوایی شیعه را عهده دار گردید. خلیفه عباسی وقت، قائم بامر الله، وی را عهده دار کرسی تدریس کلام نمود. دوران اقامت شیخ طوسی در بغداد، همزمان با روی کار آمدن خاندان سنی مذهب سلجوقی و افول خاندان شیعی آل بویه بود. همچنین حنبلیان در بغداد، ائتلافی به راه انداختند که همگی آنها سبب شد حملاتی به بغداد صورت گرفته است و محله کرخ ( محل زندگی شیخ ) مورد تعرض و غارت قرار گیرد. در یکی از این حملات، کتابخانه بزرگ شیخ طوسی به آتش کشیده شده و شیخ مجبور به ترک بغداد و مهاجرت به نجف می شود. طوسی در نجف اقدام به تأسیس یک حوزه علمیه می نماید و شاگردانی را تربیت می نماید. طوسی به تاریخ بیست و دوم محرم سال ۴۶۰ ه. ق در نجف، در سن هفتاد و پنج سالگی از دنیا رفت. وی در خانه خویش دفن گردید. شیخ را مؤسس طریقه اجتهاد مطلق می دانند و به او القاب «شیخ»، «شیخ الطائفه» و «شیخ الامامیه» داده اند.
... [مشاهده متن کامل]
شیخ طوسی توانسته است با در اختیار داشتن کتابخانه بزرگ بغداد، آثاری فراوانی را با موضوعات مختلف به نگارش درآورد. تعداد آثار شیخ طوسی مورد اختلاف مؤلفان و محققان قرار گرفته است. شیخ طوسی در الفهرست، تعداد آثار خویش را ۴۲ مورد یاد کرده است، اما این تعداد، شامل تمام آثار وی نمی شود. آقابزرگ تهرانی، پس از تحقیقی مفصل در خصوص زندگانی شیخ، تعداد آثار منسوب به وی را ۴۷ اثر دانسته و آنها را شامل کتاب و رساله های شیخ گزارش کرده است. محمد واعظ زاده نیز تعداد آثار شیخ را ۴۸ مورد می داند. از میان این آثار، حدود بیست عنوان کتاب، در دسترس نیست و از میان رفته است. همین امر تاریخ گذاری این آثار مفقود را دشوار و ناممکن می نماید.
آثار شیخ طوسی با توجه به تاریخ زندگانی وی در مقاطع مختلف، به طور کلی در سه دوره نگارش یافته اند: دوره نخست، بین سال های ۴۰۸ تا ۴۳۶ ه. ق است که مربوط به دوران حضور شیخ در بغداد و تا پیش از مرگ استادش سید مرتضی و عهده داری بر زعامت شیعیان می باشد. دوره دوم بین سال های ۴۳۶ تا ۴۵۰ ه. ق است که در آن دوره، شیخ عهده دار منصب زعامت گردیده است. دوره سوم که بین سال های ۴۵۰ تا ۴۶۰ و پس از هجرت شیخ به نجف را رقم زده است. اکثر آثار شیخ در دوره دوم نگارش یافته است و آثاری که در دوره نخست به رشته تحریر درآمدند، بیشتر در حوزه حدیث و کلام بوده اند. اما اکثر آثار شیخ در دوره دوم، با رویکردی فقهی نگاشته شده اند. در دوره سوم نیز، اکثر کتب به شکل املاء بوده اند و احتمالاً این امر به جهت مشغله های شیخ در تأسیس حوزه علمیه در نجف بوده است. احتمالاً اهتمام شیخ به تربیت شاگردان و تأسیس حوزه نیز، مربوط به کتاب سوزی کتابخانه بغداد می شد.
... [مشاهده متن کامل]
شیخ طوسی توانسته است با در اختیار داشتن کتابخانه بزرگ بغداد، آثاری فراوانی را با موضوعات مختلف به نگارش درآورد. تعداد آثار شیخ طوسی مورد اختلاف مؤلفان و محققان قرار گرفته است. شیخ طوسی در الفهرست، تعداد آثار خویش را ۴۲ مورد یاد کرده است، اما این تعداد، شامل تمام آثار وی نمی شود. آقابزرگ تهرانی، پس از تحقیقی مفصل در خصوص زندگانی شیخ، تعداد آثار منسوب به وی را ۴۷ اثر دانسته و آنها را شامل کتاب و رساله های شیخ گزارش کرده است. محمد واعظ زاده نیز تعداد آثار شیخ را ۴۸ مورد می داند. از میان این آثار، حدود بیست عنوان کتاب، در دسترس نیست و از میان رفته است. همین امر تاریخ گذاری این آثار مفقود را دشوار و ناممکن می نماید.
آثار شیخ طوسی با توجه به تاریخ زندگانی وی در مقاطع مختلف، به طور کلی در سه دوره نگارش یافته اند: دوره نخست، بین سال های ۴۰۸ تا ۴۳۶ ه. ق است که مربوط به دوران حضور شیخ در بغداد و تا پیش از مرگ استادش سید مرتضی و عهده داری بر زعامت شیعیان می باشد. دوره دوم بین سال های ۴۳۶ تا ۴۵۰ ه. ق است که در آن دوره، شیخ عهده دار منصب زعامت گردیده است. دوره سوم که بین سال های ۴۵۰ تا ۴۶۰ و پس از هجرت شیخ به نجف را رقم زده است. اکثر آثار شیخ در دوره دوم نگارش یافته است و آثاری که در دوره نخست به رشته تحریر درآمدند، بیشتر در حوزه حدیث و کلام بوده اند. اما اکثر آثار شیخ در دوره دوم، با رویکردی فقهی نگاشته شده اند. در دوره سوم نیز، اکثر کتب به شکل املاء بوده اند و احتمالاً این امر به جهت مشغله های شیخ در تأسیس حوزه علمیه در نجف بوده است. احتمالاً اهتمام شیخ به تربیت شاگردان و تأسیس حوزه نیز، مربوط به کتاب سوزی کتابخانه بغداد می شد.