کتاب القولنج

[ویکی فقه] کتاب القولنج (کتاب). «کتاب القولنج» تالیف محمد بن زکریای رازی (متوفی ۳۱۳ ق) است. در انتهای این اثر «رسالة فی القولنج» نوشته ابن سینا نیز آمده است. بیماری قولنج از بیماری های مهمی بوده که گاه سبب فوت افراد می شده است.
رازی در باب اول این اثر انگیزه اش را نگارش اثری مفید و سودمند پیرامون بیماری قولنج عنوان کرده و متذکر شده که بسیاری از نگاشته هایی که پیرامون این موضوع به رشته تحریر درآمده است به مباحثی اختصاص دارد که چندان فائده ای ندارند و بالعکس از مباحثی که نافع و سودمند است غفلت نموده اند.
ساختار کتاب
«کتاب قولنج» در ۱۸ باب به رشته تحریر درآمده است. «رساله فی القولنج» نیز مشتمل بر هشت فصل است.کتاب القولنج از سودمندترین نگاشته ها پیرامون مبحث قولنج است. این اثر هم ترتیبی منطقی دارد و هم تحریر مباحث خالی از غموضت و پیچیدگی است.رازی در این اثر گویا در پی تحریر و نگارش تجربیات و آزموده های خویش است از این رو کمتر به اقوال دیگران استناد می کند و به نقد و کنکاش با اطبای دیگر نمی پردازد.
گزارش محتوا
مطالب کتاب القولنج به اختصار به شرح زیر است:در باب اول مؤلف پیرامون ناکار آمدی بسیاری از نگاشته اطبای پیشین پیرامون این بیماری سخن می گوید.باب دوم پیرامون شباهت بیماری قولنج و بعضی دیگر از بیماری ها است که البته علاج هر یک با دیگری متفاوت است. باب سوم تفصیل باب دوم است. در باب چهارم، رازی قولنج را به دو دسته خالص و ناخالص تقسیم می کند و پیرامون هر یک توضیح می دهد. باب پنجم پیرامون اجناس بیماری قولنج است. باب ششم و هفتم نیز شرح و توضیح باب پنجم است.در باب هفتم به انواع قولنج و درمان آنها پرداخته می شود.در باب نهم تا چهاردهم به داورها و نسخه هایی پرداخته می شود که در درمان بیماری قولنج کاربرد دارند. بیان ادویه مسهله، حقنه ها، شیافات، ضمادها، آبزن ها، ادویه مسکن درد و مانند آن مباحثی است که در این ابواب مطرح می شود. باب پانزدهم پرهیزهای مناسب با بیماری قولنج است که شامل خوراکی ها، نوشیدنی ها و میوه هایی می شود که برای بیماری قولنج مضر است.باب شانزدهم پیرامون اسبابی است که باعث بیماری قولنج می شود. در باب هفدهم به عکس باب شانزدهم به اسبابی اشاره می شود که باعث رفع بیماری قولنج می شود. باب هجدهم دربرگیرنده علامات هشداردهنده به بیماری قولنج است.نکته قابل توجه در این اثر این است که مباحث مطرح شده پیرامون قولنج در کتاب تقاسیم العلل (التقسیم و التشجیر) و نیز کتاب الحاوی جامع تر و دقیق تر از مباحث مطرح شده در کتاب القولنج است. بنابراین- و علی رغم سودمندی این اثر- شاید با وجود کتاب های دیگر کمتر کسی به کتاب القولنج مراجعه نماید.«رساله القولنج» ابن سینا مشتمل بر سه مقاله است که تنها مقاله دوم آن که در تعریف ماهیت قولنج و اقسام و اسباب آن است در این کتاب آمده است. این مقاله نیز مشتمل بر هشت باب است.در انتهای کتاب نیز مقاله مختصری با عنوان القونج بین الرازی و ابن سینا آمده است.
وضعیت کتاب
...