کتاب التنویر

[ویکی فقه] کتاب التنویر (کتاب). «کتاب التنویر»، ترجمه و تفسیر اصطلاحات پزشکی به زبان فارسی است. ابومنصور، حسن بن نوح این کتاب کوچک را نخست به زبان عربی نوشته و سپس آن را به زبان فارسی بی کم وکاست ترجمه کرده است.
وی انگیزه اش را از نگارش این اثر چنین بیان می دارد: «از آنک من نیک بدانسته ام که فضل علم پزشکی بر همه علم های دیگر تاجی است... و اندر این وقت خواستم که ازکتاب های طب و از کناش ها، لفظهایی برچینم که معنی آن نزدیک به اهل علم معروف است... و آن نتوان یافتن اندر کتاب، مگر پراکنده و این کس که نو بود اندر علم بتواند به دست آوردن تا رنج بسیار نبیند و بود که از آن رنج به ستوه شود.
ساختار کتاب
کتاب، مشتمل بر ۱۰ باب است.سبک نثر پارسی این متن کوچک، بسیار ساده و شیوا و از کهن سال ترین و اولین نمونه های نگارش پارسی دری است که سبک محاورات ساده و معمولی آن عهد در ماوراءالنهر خراسان بوده است.
گزارش محتوا
مؤلف، در این کتاب کوچک، بسیاری از بیماری ها، معالجات، داروها، خوراک ها، طبایع و اعضای بدن را نام برده و تعریف و تفسیر نموده است.عناوین باب های کتاب بدین شرح است:۱. اندر نام های بیماری ها که از موی سر تا ناخن پای پدید آید؛۲. اندر نام های بیماری ها که بر روی تن پدید آید؛۳. اندر نام های تب ها و آنچه در خور وی است؛۴. اندر آنچه در تن مردم است از اندام و آنچه مانند وی است؛۵. اندر نام های طبایع ها و آنچه در معنی وی است؛۶. اندر نام ها که اندر علاج به کار داشته آید؛۷. اندر نام های طعام ها و شراب ها؛۸. اندر نام های قرابادین ها و لفظها؛۹. اندر نام های سنگ ها و پیمان ها؛۱۰. اندر شناختن چیزهایی که چاره نیست ابومنصور، مانند دیگر فضلا و دانشوران ایران در آن عهد ، بر دو زبان پارسی و عربی تسلط داشته است، زیرا پارسی، زبان نژاد و خاندان او بوده و زبان عربی را نیز در آغاز تحصیلات، به خوبی و با کوشش در نزد استادان ایرانی فرامی گرفته است. وی با این توانایی، نسخه عربی را با شیوه ای استادانه و ماهرانه به پارسی دری ساده و محاوره ای برگردانیده است. ترجمه اصطلاحات و جملات عربی به اصطلاحات و جملات پارسی، بی اندازه ماهرانه و بسی جالب توجه می باشد.
وضعیت کتاب
...