کتاب احمد

در برخی منابع کتاب احمد در دو جلد تعریف شده است. جلد اول، به گفتهٔ مؤلّف، در سال ۱۳۰۷ قمری نوشته شد و در سال ۱۳۱۱ قمری در استانبول منتشر شد. این مجلّد، مشتمل بر ۱۸ فصل یا ۱۸ صحبت است. جلد دوم به فاصلهٔ یک سال از جلد اول، در سال ۱۳۱۲ قمری، به چاپ رسید. هر دو کتاب مصوّرند و در مجموع از ۲۲ فصل ( یا صحبت ) تشکیل شده اند. در جلد اول مقدمه ای از مؤلّف و اظهارنظری از ناظم الدوله و چند نفر دیگر دربارهٔ محسنات کتاب آمده است. این کتاب نیز، مانند بسیاری دیگر از آثار طالبوف با هزینهٔ شخصی چاپ شده است.
پس از انقلاب مشروطه، طالبوف که به سیاست علاقه مند شده بود، کتاب دیگری نوشت به نام مسائل الحیات، در باب سیاست ورزی در جهان و جنگ های مدرن. او در این کتاب از مفاهیمی چون حقوق فردی، آزادی و برابری سخن به میان آورده و مختصری دربارهٔ دولت های مشروطه مثل انگلیس و ژاپن و فرانسه نوشته است. برخی این کتاب را جلد سوم کتاب احمد خوانده اند.
بسیاری این کتاب را متأثر از امیل ژان ژاک روسو می دانند خود نویسنده نیز در صحبت هشتم می نویسد: «. . . مؤلّف فرانسه که بیشتر مطالب دیباچهٔ این کتابچه را احمد از زبان ( امیل ) او نقل می کند و مرهون طرح کتاب اوست…» و روشن است که منظور از مؤلّف فرانسه در اینجا روسو است اما تردیدی نیست که خاستگاه آموزشی طالبوف و روسو تفاوت های عمده دارد.
یکی از معلمان مدرسهٔ دارالفنون به نام میرزا کاظم خان، پیش از انتشار کتاب احمد، کتاب «صحبت سادهٔ طبیعی و هیئت» نوشتهٔ «یکی از نسوان با فضل فرانسه» را به فارسی ترجمه کرد و در روزنامهٔ علمی منتشر کرد. در این ترجمه، نویسنده، نام فرزندان واقعی خود، احمد و محمود را، در داستان آورده و از زبان آنها سؤالاتی مطرح کرده و خود به آنها پاسخ داده است. اما نشریه تعطیل شد و احمد، فرزند واقعی میرزا کاظم خان جوانمرگ شد و به این ترتیب این کتاب هم ناتمام ماند. بعید نیست طالبوف از این ترجمه مطلع بوده باشد.