کاکویِه، علاءالدّوله ابوجعفر محمّد ( ـ ۴۳۳ق)
معروف به ابوجعفر کاکویه و ابن کاکویه، از امیران آل بویه در ری و حاکم اصفهان. وی پسردایی سیده، همسر فخرالدوله بویهی بود و چون دایی را در زبان مردم دیلم، کاکو می گفتند وی به پسر کاکویه و ابن کاکویه شهرت یافت. در ۳۹۸ق از جانب سیده مادر ابوطالب مجدالدوله و نایب السلطنه او، حاکم اصفهان شد. اما هنگامی که سیده از دژ طبرک ری به خوزستان نزد بدر بن حسنویۀ کُرد گریخت، ابوجعفر نیز در فارس پیش بهاءالدولۀ بویهی رفت و تا بازگشت سیده به ری در آن جا ماند. پس از بازگشت سیده به ری ابوجعفر نیز به اصفهان بازگشت و در ۴۰۹ق القادر بالله عباسی با فرستادن منشور و لوا برای امیر دیلمی به حکومت او در اصفهان مشروعیت بخشید. علاءالدوله در ۴۱۴ق به بهانه یاری دادن به فرهاد بن مرداویج دیلمی که بر بروجرد حکومت می کرد به آن جا لشکر کشید و پس از برون آوردن آن از دست سماءالدولۀ بویهی، دینور و شاپورخواست را نیز ضمیمۀ قلمرو خود کرد. در ۴۲۰ق و پس از تسلط سلطان محمود غزنوی بر ری به اطاعت او درآمد و در اصفهان خطبه به نام او کرد. پس از بازگشت محمود به خراسان پسرش مسعود که پدرش او را به حکومت ری و جبال نشانده بود به همدان تاخت و پس از گرفتن آن، کارگزاران علاءالدوله را از آن جا بیرون کرد. مسعود پس از آن به اصفهان تاخت. علاءالدوله از پیش او به خوزستان گریخت. سلطان مسعود در ۴۲۱ق، پیش از عزیمت به غزنین و تصاحب تاج وتخت، با میانجیگری قادر بالله خلیفه عباسی، حکومت اصفهان را به شرط پرداخت سالانه ۲۰۰هزار دینار و بعضی هدایای دیگر به علاءالدوله واگذار کرد. مسعود پس از آن که به سلطنت نشست، تاش فراش را به سالاری سپاه غزنوی در ری و ابوالحسن عراقی، معروف به طاهر دبیر، را با سمت عمید (استاندار) به ری فرستاد تا از توسعه طلبی علاءالدوله جلوگیری کنند. علاءالدوله تا سال های پایانی فرمانروایی خود همچنان با غزنویان در جنگ و ستیز بود. در ۴۲۴ق ابوسهل حمدوی عمید ری شد و بار دیگر نیز اصفهان از تصرف علاءالدوله بیرون رفت، اما سرانجام اصفهان و سپس ری را از کارگزاران غزنوی بازپس گرفت. علاءالدوله امیری دانشمند و دانش دوست بود. ابوعلی سینا اثر معروفش، دانشنامۀ علایی، را که دایرةالمعارفی به فارسی در فلسفه و منطق است، به نام او نوشته است.
معروف به ابوجعفر کاکویه و ابن کاکویه، از امیران آل بویه در ری و حاکم اصفهان. وی پسردایی سیده، همسر فخرالدوله بویهی بود و چون دایی را در زبان مردم دیلم، کاکو می گفتند وی به پسر کاکویه و ابن کاکویه شهرت یافت. در ۳۹۸ق از جانب سیده مادر ابوطالب مجدالدوله و نایب السلطنه او، حاکم اصفهان شد. اما هنگامی که سیده از دژ طبرک ری به خوزستان نزد بدر بن حسنویۀ کُرد گریخت، ابوجعفر نیز در فارس پیش بهاءالدولۀ بویهی رفت و تا بازگشت سیده به ری در آن جا ماند. پس از بازگشت سیده به ری ابوجعفر نیز به اصفهان بازگشت و در ۴۰۹ق القادر بالله عباسی با فرستادن منشور و لوا برای امیر دیلمی به حکومت او در اصفهان مشروعیت بخشید. علاءالدوله در ۴۱۴ق به بهانه یاری دادن به فرهاد بن مرداویج دیلمی که بر بروجرد حکومت می کرد به آن جا لشکر کشید و پس از برون آوردن آن از دست سماءالدولۀ بویهی، دینور و شاپورخواست را نیز ضمیمۀ قلمرو خود کرد. در ۴۲۰ق و پس از تسلط سلطان محمود غزنوی بر ری به اطاعت او درآمد و در اصفهان خطبه به نام او کرد. پس از بازگشت محمود به خراسان پسرش مسعود که پدرش او را به حکومت ری و جبال نشانده بود به همدان تاخت و پس از گرفتن آن، کارگزاران علاءالدوله را از آن جا بیرون کرد. مسعود پس از آن به اصفهان تاخت. علاءالدوله از پیش او به خوزستان گریخت. سلطان مسعود در ۴۲۱ق، پیش از عزیمت به غزنین و تصاحب تاج وتخت، با میانجیگری قادر بالله خلیفه عباسی، حکومت اصفهان را به شرط پرداخت سالانه ۲۰۰هزار دینار و بعضی هدایای دیگر به علاءالدوله واگذار کرد. مسعود پس از آن که به سلطنت نشست، تاش فراش را به سالاری سپاه غزنوی در ری و ابوالحسن عراقی، معروف به طاهر دبیر، را با سمت عمید (استاندار) به ری فرستاد تا از توسعه طلبی علاءالدوله جلوگیری کنند. علاءالدوله تا سال های پایانی فرمانروایی خود همچنان با غزنویان در جنگ و ستیز بود. در ۴۲۴ق ابوسهل حمدوی عمید ری شد و بار دیگر نیز اصفهان از تصرف علاءالدوله بیرون رفت، اما سرانجام اصفهان و سپس ری را از کارگزاران غزنوی بازپس گرفت. علاءالدوله امیری دانشمند و دانش دوست بود. ابوعلی سینا اثر معروفش، دانشنامۀ علایی، را که دایرةالمعارفی به فارسی در فلسفه و منطق است، به نام او نوشته است.