کاوش های باستان شناسی نجات بخشی در محدوده سد داریان

بطول ۲۵ کیلومتر شد. یک سال پیش از شروع آبگیری سد و به منظور نجات آثار باستانی موجود در منطقه، چند تیم باستان شناسی از پژوهشکده باستان شناسی میراث فرهنگی تحت نظر فریدون بیگلری کاوش هایی را در اطراف روستاهای هجیج، ناو، اسپریز، روآر و هواس آوا انجام دادند. این کاوشها اطلاعات جدیدی از پیش از تاریخ و اوایل دوران تاریخی در منطقه کم شناخته هورامان را ارایه کرد. آثاری از چند دوره پارینه سنگی در غارهای منطقه کشف شد که نشان می دهد شکارگران اولیه از پیش از چهل هزار سال پیش تا حدود دوازده هزار سال پیش در دره رودخانه سیروان می زیستند. آثار یافت شده شامل ابزارهای سنگی، استخوان حیوانات شکار شده و بقایای اجاق است که مربوط به دوره های پارینه سنگی میانی، پارینه سنگی جدید و فراپارینه سنگی است. یکی از یافته های مهم در این کاوشها شناسایی و کاوش یک پناهگاه صخره ای بنام «مرو دارای» با آثاری از دوره پارینه سنگی میانی است که احتمالاً بین چهل تا بیش از هفتاد هزار سال قدمت دارد. بررسی های اولیه بقایای جانوری نشان می دهد که ساکنان این پناهگاه در کوه شاهو و ارتفاعات مشرف به دره سیروان به شکار بزکوهی و احتمالاً قوچ می پرداختند که بقایای سنگواره آن ها با آثار سوختگی و شکستگی همراه با ابزارهای سنگی استفاده شده کشف شد. با توجه به اینکه سنگواره انسان های این دوره در غاربیستون و غار شانیدر یافت شده، ساکنان این مکان نیز احتمالاً از نوع انسان نئاندرتال بوده اند که در حدود چهل هزار سال پیش نسل آن ها منقرض شد. با انقراض این انسان، انسان هوشمند جدید وارد منطقه شده که آثار سکونت آنها در دو غار و پناهگاه دیگر در همین ناحیه یافت شده است که مهمترین آنها غار کناچه است. همچنین آثاری از سکونت انسان در عصر آهن با قدمت نزدیک به سه هزار سال در نزدیکی روستای روآر یافت شد که شامل چند سکونتگاه و یک گور بزرگ سنگی با سقف گنبدی شکل است. این گور سنگی احتمالاً از قدیمی ترین شواهد گنبد سازی در غرب زاگرس است که با شیوه خشکه چین ساخته شده است. لازم است ذکر شود که اکثر این مکان های با ارزش در جریان آبگیری سد داریان غرقاب شده و با این اتفاق بخش بزرگی از تاریخ منطقه هورامان برای همیشه به زیر آب رفت .