کافه در ایران

(کافه Café کلمه ای فرانسوی به معنی قهوه و قهوه خانه) پیدایشِ کافه و کافه نشینی از مهم ترین مظاهرِ گسترش بینش های غربی در ایران است. کافه در واقع شکلِ امروزی قهوه خانه است، گو این که قهوه خانه ها حتی پس از فراگیرشدنِ کافه ها یک سر از میان نرفتند. نخستین کافۀ افتتاح شده در ایران کافه ای در تهران، ابتدای سمت غربی خیابان بابِ همایون از طرف میدان توپخانه، با نامِ لُقانطه بود که به سرپرستی میرزا غلام حسین خان دایر شد. لقانطه لفظی یونانی با صورتِ ترکی است و در عثمانی به کافه در معنای عام آن اطلاق می شود. سابقۀ تأسیسِ لقانطه در عثمانی به قرن ۹ق می رسد. میرزا غلام حسین خان بعدها کافه ـ رستورانی دیگر نیز در ضلعِ جنوبی میدان بهارستان دایر کرد. در این کافه ـ رستوران بود که زنان و مردان می توانستند آزادانه رفت و آمد کنند. در آن موسیقی ملایمی نیز از گرامافون پخش می شد. عمده ترین ویژگی این دو کافه، تلفیقِ سننِ ایرانی و اروپایی در فضاسازی و شیوۀ پذیرایی و برخورد با مشتریان بود. از نخستین کافه های ایران به سبکِ اروپایی می توان از کافۀ نادری و کافۀ پارس در تهران نام برد. عمده ترین تأثیرِ ظهورِ رضاشاه پهلوی در صحنۀ سیاستِ ایران، رشدِ روزافزونِ مظاهرِ تمدنِ غربی در ایران، به ویژه در تهران، بود. در دورۀ حکومتِ وی بر شمارِ کافه ها افزوده شد و این روند همچنان تا دورۀ محمدرضا شاه نیز رشدِ صعودی داشت. کافه و کافه نشینی در دورۀ پهلوی دو صورتِ کاملاً مجزا به خود گرفت؛ در این دوره شماری کافۀ روشنفکری نیز تأسیس شد که از مهم ترینِ آن ها می توان کافۀ نادری، کافۀ فردوسی، کافۀ مرمر، کافۀ فیروز و کافۀ طساج را نام برد که محلِ ترددِ شماری از بانفوذترین و مشهورترین روشنفکرانِ ایرانی، ازجمله صادق هدایت، پرویز خانلری و دیگران بود. در این دست کافه ها بود که جریان ها و دسته های ادبی مهمی چون گروهِ رَبْعه پا گرفتند. نیز ← کافۀ نادری؛ قهوه خانه