کارنامه اردشیر بابکان

کارنامۀ اردشیر بابکان
کتابی به فارسی میانه دربارۀ اردشیر اوّل ساسانی ( ـ۲۴۲م)، بنیادگذار و نخستین پادشاه سلسلۀ ساسانی، شامل جنگ ها و دلاوری ها و چگونگی به قدرت رسیدن او و داستان تولد پسرش شاپور و نیز داستان تولد پسر شاپور، هرمز. این اثر کوتاه و منثور که باید آن را نوعی رُمان تاریخی به شمار آورد، یگانه اثر تاریخی برجای مانده از زبان پهلوی و از نادر کتاب های فارسی میانه است که در آن روایات مربوط به فارس آمده است. متن پهلوی دارای سبکی ساده، زنده، و نسبتاً متأخر است و در سراسر کتاب تأثیر زبان فارسی مشاهده می شود و احتمالاً در اواخر دورۀ ساسانی، براساس روایت های کهن تر، در فارس، به رشتۀ تحریر درآمده است و به سبب آن که داستانی بسیار محبوب بوده، در نسل های مختلف تغییرات و تحولات زبانی در آن راه یافته است. این داستان در شاهنامه نیز آمده که به روایت پهلوی بسیار شبیه است. اما سنجش دو روایت نشان دهندۀ این است که فردوسی برای هم سازی داستان با سنت های اسلامی، عناصر زردشتی روایت را حذف کرده است. بهرام فره وشی این متن را آوانویسی و به زبان فارسی ترجمه کرده است (تهران، ۱۳۵۴).