کاربندی
/kArbandi/
لغت نامه دهخدا
کاربندی. [ ب َ ] ( اِخ ) نام محلی در 368500 گزی بوشهر میان «اخند» و بندر مقام.
فرهنگ فارسی
پیشنهاد کاربران
قسمت حد فاصل بین طرح چهار ضلعی تا جایی که ساقه گنبد از آنجا شروع می شود، در صورتی که از تقاطع قوس های فرعی به وجود آید، کاربندی گویند.
به عبارت دیگر کاربندی سازی، نوعی پوشش است متشکل از لنگه طاق هایی با قوس معین که تحت قواعدی هندسی همدیگر را قطع می کنند و قواره اصلی پوشش را به وجود می آورند. کاربندی ها، متشکل از باریکه ها یا لنگه طاق هایی هستند که از تقاطعشان، استخوان بندی پوشش برای سقف به وجود می آید و اکثر مواقع به صورت اسکلت پوشش دوم و کوتاه تر نسبت به سقف اصلی هستند و گاهی به عنوان سقف اصلی نیز مورد استفاده قرار می گیرند.
... [مشاهده متن کامل]
نمونه کامل کاربندی را در قرن چهارم هجری در گنبد مقصوره مسجد جامع نایین می بینیم. در سده سوم هجری در مسجد جامع شیراز به نمونه ای بر می خوریم که اگرچه کاربندی نیست ولی شباهت کاملی به کاربندی دارد و مقدمه ای است برای آغاز کاربندی.
فرم پتکانه ( طاق بندی ) را هم که پیش درآمدی بر آغاز کاربندی است در سده سوم هجری در مقبره امیر اسماعیل سامانی در بخارا می بینیم. از نمونه های کاربندی در سده پنجم می توان کاربندی شبستان شرقی گنبد خواجه نظام الملک در مسجد جامع اصفهان را نام برد.
آغاز سده هفتم مصادف است با یورش مغول به ایران و ویرانی های بسیار و به دنبال آن نیاز شدید برای ساختن در حد رفع نیازهای ضروری و فوری ازینرو برای استادکار نه حوصله ای است و نه فرصتی که به ظرافت های هنری در سازه ها بپردازد. در نتیجه باید طرحی یکنواخت را رواج داد که مانند یک قالب در شمار زیادی از سازه ها بی هیچ نقص و اشکالی اجرا شود. در اینجا کاربندی چاره ساز و گره گشا است و در پاسخ به این ضرورت و فوریت به میدان می آید.
به نظر می رسد کاربندی ابتدا در جنوب و مرکز ایران آغاز شد و رفته رفته در دوران تیموری توسط معمارانی نظیر قوام الدین شیرازی و پسرش غیاث الدین به سمرقند و بخارا و خراسان رفت و کم کم در تمام ایران گسترش یافت. یکی از دلایل رواج کاربندی در مرکز و جنوب ایران وجود ساختمایه های اصلی چون خاک مناسب برای تولید خشت خام و هچنین سنگ لاشه بود که به اندازه بسنده و به فراوانی در آن نواحی یافت می شد.
کاربندی چون پوشش دومی برای طاق اصلی ایجاد می کند ازینرو پنام ( عایق ) حرارتی خوبی محسوب می شود. همچنین کاربندی یک راه چاره اکوستیکی جهت جلوگیری از پژواک ناخوشایند و پیچیدن صدا در فضا است. بهره گیری از گره سازی های آجری برجسته و فرورفته در بنا ( که به آن هشت و گیر شیرازی گویند ) و نیز پیاده کرده شکست های پی در پی در چینش آجرها در نهایت ساختاری را پدید می آورد که به بهترین شکلی از پژواک های نامطلوب صدا جلوگیری کرده و فضا را آرام و خوشایند می کند. ایجاد انواع سقف های آمودی ( کاذب ) که خوانچه پوش نامیده شده اند در کنار این کاربندی ها در بهبود عملکرد صوتی نقش عمده ای ایفا می کنند.
به عبارت دیگر کاربندی سازی، نوعی پوشش است متشکل از لنگه طاق هایی با قوس معین که تحت قواعدی هندسی همدیگر را قطع می کنند و قواره اصلی پوشش را به وجود می آورند. کاربندی ها، متشکل از باریکه ها یا لنگه طاق هایی هستند که از تقاطعشان، استخوان بندی پوشش برای سقف به وجود می آید و اکثر مواقع به صورت اسکلت پوشش دوم و کوتاه تر نسبت به سقف اصلی هستند و گاهی به عنوان سقف اصلی نیز مورد استفاده قرار می گیرند.
... [مشاهده متن کامل]
نمونه کامل کاربندی را در قرن چهارم هجری در گنبد مقصوره مسجد جامع نایین می بینیم. در سده سوم هجری در مسجد جامع شیراز به نمونه ای بر می خوریم که اگرچه کاربندی نیست ولی شباهت کاملی به کاربندی دارد و مقدمه ای است برای آغاز کاربندی.
فرم پتکانه ( طاق بندی ) را هم که پیش درآمدی بر آغاز کاربندی است در سده سوم هجری در مقبره امیر اسماعیل سامانی در بخارا می بینیم. از نمونه های کاربندی در سده پنجم می توان کاربندی شبستان شرقی گنبد خواجه نظام الملک در مسجد جامع اصفهان را نام برد.
آغاز سده هفتم مصادف است با یورش مغول به ایران و ویرانی های بسیار و به دنبال آن نیاز شدید برای ساختن در حد رفع نیازهای ضروری و فوری ازینرو برای استادکار نه حوصله ای است و نه فرصتی که به ظرافت های هنری در سازه ها بپردازد. در نتیجه باید طرحی یکنواخت را رواج داد که مانند یک قالب در شمار زیادی از سازه ها بی هیچ نقص و اشکالی اجرا شود. در اینجا کاربندی چاره ساز و گره گشا است و در پاسخ به این ضرورت و فوریت به میدان می آید.
به نظر می رسد کاربندی ابتدا در جنوب و مرکز ایران آغاز شد و رفته رفته در دوران تیموری توسط معمارانی نظیر قوام الدین شیرازی و پسرش غیاث الدین به سمرقند و بخارا و خراسان رفت و کم کم در تمام ایران گسترش یافت. یکی از دلایل رواج کاربندی در مرکز و جنوب ایران وجود ساختمایه های اصلی چون خاک مناسب برای تولید خشت خام و هچنین سنگ لاشه بود که به اندازه بسنده و به فراوانی در آن نواحی یافت می شد.
کاربندی چون پوشش دومی برای طاق اصلی ایجاد می کند ازینرو پنام ( عایق ) حرارتی خوبی محسوب می شود. همچنین کاربندی یک راه چاره اکوستیکی جهت جلوگیری از پژواک ناخوشایند و پیچیدن صدا در فضا است. بهره گیری از گره سازی های آجری برجسته و فرورفته در بنا ( که به آن هشت و گیر شیرازی گویند ) و نیز پیاده کرده شکست های پی در پی در چینش آجرها در نهایت ساختاری را پدید می آورد که به بهترین شکلی از پژواک های نامطلوب صدا جلوگیری کرده و فضا را آرام و خوشایند می کند. ایجاد انواع سقف های آمودی ( کاذب ) که خوانچه پوش نامیده شده اند در کنار این کاربندی ها در بهبود عملکرد صوتی نقش عمده ای ایفا می کنند.
قومی ازنژاد اریایی ماد که کارشان بند گذاشتن برای ماهیگیری انجام میدادند وخیلی حرفه ای وسیاستمدارند این دردوران نادرشاه پراکنده گشتند بخشی درمازندران وقسمتهای زیادی در تالش اسالمند که به کاربندی معروفند وطبق سیاستشان نماینده کاربندی شهرستان تالش سال 88 فرستاتند