[ویکی فقه] اقتصاد یکی از ابعاد مهم زندگی بشر و از پایه هایی است که جامعه انسانی بر آن شکل گرفته است. این مقوله و اهمیت آن در سامان یافتن جامعه مسلمان مدینه، از نظر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) دور نماند و از نخستین روزهای استقرار در این شهر آن را مورد توجه قرار داد.
اقتصاد یکی از ابعاد مهم زندگی بشر و از پایه هایی است که جامعه انسانی بر آن شکل گرفته است. فعالیت های اقتصادی و اشتغال مفید افراد یک جامعه از مهم ترین عوامل شکل گیری یک جامعه سالم و کارآمد محسوب می شود.این مقوله و اهمیت آن در سامان یافتن جامعه مسلمان مدینه، از نظر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) دور نماند و از نخستین روزهای استقرار در این شهر آن را مورد توجه قرار داد. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در جهت ساماندهی به وضعیت اقتصادی مدینه، در کنار دیگر اقدامات، در جهت بالا بردن اهمیت کار و کسب درآمد، نیز اقداماتی انجام داد.نوشته حاضر در پی یافتن جایگاه کار و کسب در دیدگاه و سیره عملی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) است. این موضوع در چند بخش مورد بررسی قرار گرفته است:۱- ترغیب مسلمانان به کسب و کار از سوی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم).۲- منع مسلمین از مفاسد اقتصادی، چون ربا، احتکار و غش در معامله.۳ - اهتمام در جهت اشتغال مسلمین.۴- فعالیت های اقتصادی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم).
ترغیب مسلمانان به کسب و کار
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) از فرصت های مناسب برای نشان دادن اهمیت کسب معاش، استفاده کرده و همواره این مسئله را متذکر می شد که «کُلُوا مِنْ کَدِّ اَیْدِیکُم»، (از دسترنج خود بخورید) و پاکیزه ترین کسب را کار با دست، و خرید و فروش مشروع دانست. ایشان با این بیان که داود پیامبر (علیه السلام) از دست رنج خود امرار معاش می کرد، مردم را از استفاده از دست رنج دیگران منع نمود. عده ای از اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از نزول آیه های دو و سه سوره طلاق که خداوند رزق و روزی بندگان با تقوا را ضمانت کرده است، درهای خانه های خود را بسته و برای عبادت به سوی مسجد آمدند و گفتند خدای تعالی روزی ما را کفالت کرده است. این خبر به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) رسید، آنان را احضار کرده و فرمود: «بدانید که اگر چنین کنید هرگز دعایتان مستجاب نخواهد شد و روزی به شما نخواهد رسید؛ مگر آن که خودتان در طلب برآیید و تلاش کنید.» زمانی که فردی برای طلب کمک نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) آمد، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به او مقداری پول داده و دستور داد تا ریسمانی بخرد و به هیزم کشی همت گمارد تا از دست رنج خود استفاده کند و افزود: «اگر یک نفر از شما بر دوش خویش هیزم کشی کند، بهتر از آن است که از کسی چیزی بخواهد. هنگامی که باخبر شد، دستان سعد بن معاذ از شدت کار پینه بسته است، دستانش را بوسید و فرمود: آتش جهنم هیچ گاه این دست را نخواهد سوزاند، این دستی است که خدا و پیامبرش آن را دوست دارند. هر کس از دست رنج خود استفاده کند، خداوند با نظر رحمت به آن نگاه می کند. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) کاشتن نهال و بذر را؛ حتی اگر پس از رویش، غذای پرندگان و چرندگان را تامین کند، دارای اجر و پاداش و صدقه گناهانش می داند، همچنین تاکید می کند اگر فردی زمینی دارد که توان کشت و زرع بر آن را ندارد، باید آن را به برادر خود واگذار کند، تا وی به زراعت بپردازد.
منع مسلمانان از مفاسد اقتصادی
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) کسب درآمد از راه های مشروع را پسندیده دانسته و همواره مردم را از گرفتار شدن در مفاسد اقتصادی، هشدار می داد.وی غشّ (اصطلاحی فقهی است که در مورد مخلوط نمودن جنس نامرغوب و مرغوب در معاملات، استفاده می شود.) در معامله را ناصحیح دانسته، از فروش شیر مخلوط با آب برحذر داشت و فرمود: «مَنْ غَشَّ مُسْلِماً فِی شِرَاءٍ اَوْ بَیْعٍ فَلَیْسَ مِنَّا»، (هر کس در خرید و فروش غشّ کند، از ما نیست). ایشان احتکار را نیز منع کرده و محتکر را ملعون دانست و فرمود: «هر کس کالایی را چهل روز احتکار کند، تا به قیمت بالاتری بفروشد، اگر تمام پولی را که از این راه کسب کرده صدقه دهد، کفاره گناهش نخواهد شد». پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) همچنین مردم را از ربا خواری اکیدا منع کرده و ضمن این که گناه آن را بسیار بزرگ دانست، فرمود: «شَرُّ الْکَسْبِ کَسْبُ الرِّبَا». (بدترین کسب ها، رباست). او هشدار داد که خداوند درون رباخوار را از آتش جهنم مملو خواهد کرد و تا هنگامی که یک قیراط تقریبا معادل ۵/۷ مثقال. از این پول نزد او باشد، پیوسته مورد لعنت خدا و ملائکه قرار می گیرد. وی رباخواری را ساقط اعلام کرده و هر جا می دید معامله ای بر اساس ربا صورت گرفته آن را به هم می زد. او تاجر امین و راستگو را همراه پیامبران و شهیدان در روز قیامت اعلام کرد.
اقدامات پیامبر در جهت اشتغال
...
اقتصاد یکی از ابعاد مهم زندگی بشر و از پایه هایی است که جامعه انسانی بر آن شکل گرفته است. فعالیت های اقتصادی و اشتغال مفید افراد یک جامعه از مهم ترین عوامل شکل گیری یک جامعه سالم و کارآمد محسوب می شود.این مقوله و اهمیت آن در سامان یافتن جامعه مسلمان مدینه، از نظر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) دور نماند و از نخستین روزهای استقرار در این شهر آن را مورد توجه قرار داد. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در جهت ساماندهی به وضعیت اقتصادی مدینه، در کنار دیگر اقدامات، در جهت بالا بردن اهمیت کار و کسب درآمد، نیز اقداماتی انجام داد.نوشته حاضر در پی یافتن جایگاه کار و کسب در دیدگاه و سیره عملی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) است. این موضوع در چند بخش مورد بررسی قرار گرفته است:۱- ترغیب مسلمانان به کسب و کار از سوی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم).۲- منع مسلمین از مفاسد اقتصادی، چون ربا، احتکار و غش در معامله.۳ - اهتمام در جهت اشتغال مسلمین.۴- فعالیت های اقتصادی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم).
ترغیب مسلمانان به کسب و کار
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) از فرصت های مناسب برای نشان دادن اهمیت کسب معاش، استفاده کرده و همواره این مسئله را متذکر می شد که «کُلُوا مِنْ کَدِّ اَیْدِیکُم»، (از دسترنج خود بخورید) و پاکیزه ترین کسب را کار با دست، و خرید و فروش مشروع دانست. ایشان با این بیان که داود پیامبر (علیه السلام) از دست رنج خود امرار معاش می کرد، مردم را از استفاده از دست رنج دیگران منع نمود. عده ای از اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از نزول آیه های دو و سه سوره طلاق که خداوند رزق و روزی بندگان با تقوا را ضمانت کرده است، درهای خانه های خود را بسته و برای عبادت به سوی مسجد آمدند و گفتند خدای تعالی روزی ما را کفالت کرده است. این خبر به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) رسید، آنان را احضار کرده و فرمود: «بدانید که اگر چنین کنید هرگز دعایتان مستجاب نخواهد شد و روزی به شما نخواهد رسید؛ مگر آن که خودتان در طلب برآیید و تلاش کنید.» زمانی که فردی برای طلب کمک نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) آمد، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به او مقداری پول داده و دستور داد تا ریسمانی بخرد و به هیزم کشی همت گمارد تا از دست رنج خود استفاده کند و افزود: «اگر یک نفر از شما بر دوش خویش هیزم کشی کند، بهتر از آن است که از کسی چیزی بخواهد. هنگامی که باخبر شد، دستان سعد بن معاذ از شدت کار پینه بسته است، دستانش را بوسید و فرمود: آتش جهنم هیچ گاه این دست را نخواهد سوزاند، این دستی است که خدا و پیامبرش آن را دوست دارند. هر کس از دست رنج خود استفاده کند، خداوند با نظر رحمت به آن نگاه می کند. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) کاشتن نهال و بذر را؛ حتی اگر پس از رویش، غذای پرندگان و چرندگان را تامین کند، دارای اجر و پاداش و صدقه گناهانش می داند، همچنین تاکید می کند اگر فردی زمینی دارد که توان کشت و زرع بر آن را ندارد، باید آن را به برادر خود واگذار کند، تا وی به زراعت بپردازد.
منع مسلمانان از مفاسد اقتصادی
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) کسب درآمد از راه های مشروع را پسندیده دانسته و همواره مردم را از گرفتار شدن در مفاسد اقتصادی، هشدار می داد.وی غشّ (اصطلاحی فقهی است که در مورد مخلوط نمودن جنس نامرغوب و مرغوب در معاملات، استفاده می شود.) در معامله را ناصحیح دانسته، از فروش شیر مخلوط با آب برحذر داشت و فرمود: «مَنْ غَشَّ مُسْلِماً فِی شِرَاءٍ اَوْ بَیْعٍ فَلَیْسَ مِنَّا»، (هر کس در خرید و فروش غشّ کند، از ما نیست). ایشان احتکار را نیز منع کرده و محتکر را ملعون دانست و فرمود: «هر کس کالایی را چهل روز احتکار کند، تا به قیمت بالاتری بفروشد، اگر تمام پولی را که از این راه کسب کرده صدقه دهد، کفاره گناهش نخواهد شد». پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) همچنین مردم را از ربا خواری اکیدا منع کرده و ضمن این که گناه آن را بسیار بزرگ دانست، فرمود: «شَرُّ الْکَسْبِ کَسْبُ الرِّبَا». (بدترین کسب ها، رباست). او هشدار داد که خداوند درون رباخوار را از آتش جهنم مملو خواهد کرد و تا هنگامی که یک قیراط تقریبا معادل ۵/۷ مثقال. از این پول نزد او باشد، پیوسته مورد لعنت خدا و ملائکه قرار می گیرد. وی رباخواری را ساقط اعلام کرده و هر جا می دید معامله ای بر اساس ربا صورت گرفته آن را به هم می زد. او تاجر امین و راستگو را همراه پیامبران و شهیدان در روز قیامت اعلام کرد.
اقدامات پیامبر در جهت اشتغال
...
wikifeqh: کار_در_سیره_نبوی