کاتب چلبی

حاجی خلیفه. ( اِخ ) مصطفی بن عبدﷲ، کاتب چلبی، معروف به حاج خلیفه، از مورخین بزرگ سده یازدهم است. زایش وی، ماه ذیقعده سنهٔ ۱۰۱۷ ( قمری ) در قسطنطنیه ( کنستانتینپول ) بوده است. در ۱۴ سالگی به خدمت سلاحداری، که پدر او نیز این کار داشت مشغول شد و در همین وقت چون شاگردی بدیوان محاسبات آناتولی ( آناتولی محاسب قلمی ) درآمده و در سال۱۰۳۲ نظارت خراج را در کشور روم عهده دار شده است. از سال ۱۰۳۳ تا سال ۱۰۴۵ پیوسته با سپاهیان ترک، در مرزهای آناتولی بود به این ترتیب که در اواخر سال۱۰۳۳ بجنگ اباظه پاشا، که سر از اطاعت باب عالی باز زده بود، پرداخت و در سال۱۰۳۵ در محاصرهٔ بغداد ( ۱۱ صفر تا ۷ شوال سال۱۰۳۵ ) ، علیه ایرانیان، شرکت کرد؛ و پس از آن در جنگ دوم ( از اول محرم تا ۱۶ ربیع الاول سال۱۰۳۷ ) و جنگ سوم ( از ۶ تا ۲۲ محرم ۱۰۳۸ ) با اباظه پاشا، یعنی محاصرهٔ ارضروم، شرکت کرد و در اواخر ربیع الثانی سال۱۰۳۸ به استانبول بازگشت. پدر وی در ذیقعدهٔ سال۱۰۳۵ در موصل درگذشت؛ و حاجی خلیفه از این هنگام سمت نظارت دیوان سپاهیان سوار ( سواری باش ) یافته است و هم در ماه شوال سال ۱۰۳۸، با سپاهیانی که به فرماندهی وزیر خسرو پاشا، برای جنگ با ایرانیان می رفتند، برفت و جنگ همدان ( اواخر سال۱۰۳۹ ) و محاصرهٔ بغداد ( از ۲۲ صفر تا ۸ ربیع الاول سال ۱۰۴۰ ) را بدید و در اواخر سال ۱۰۴۰ به قسطنطنیه بازگشت؛ و عاقبت جنگ بزرگی را که بین ترکان و ایرانیان روی داد و سپهسالاری لشکر ترک با شخص سلطان مراد بود، و از سال ۱۰۴۳ تا سال۱۰۴۵ ادامه داشت، درک کرد و در زمستان سال۱۰۴۳ که لشکریان بحلب بودند، حاجی خلیفه به زیارت کعبه شتافت و کتابخانه های بزرگ را دیدن کرد و در ماه رجب سال ۱۰۴۵ به استانبول بازگشت و به مطالعه و تألیف پرداخت و در سال ۱۰۵۵ جنگ اقریطش را نیز بدید و در همین سال ( ۱۰۵۵ ) از کار بر کنار شد و پس از سه سال، به مساعدت طرفداران خود، با منصب و لقب «خلیفه» بکار خود مشغول شد و از این هنگام به «حاجی خلیفه» معروف گردید.