ژاپنی معماری

ژاپُنی، معماری (Japanese architecture)
ژاپُنی، معماری
ساختمان های ژاپن، به ویژه ساختمان های مسکونی، معابد و زیارتگاه ها، کاخ ها، قلعه ها و ساختمان های بلند مدرن. ساختمان های سنّتی ژاپن با چوب ساخته می شدند، درها و جداگرهای کشویی، پنجره های کاغذی، رُخبام ۱های پیش آمده، و تناسبات هماهنگ داشتند. طرح معابد و شهرهای ژاپنی برگرفته از معماری چینیِ قرن ۶م بود. از اواسط قرن ۱۹، طرح های غربی به معماری ژاپن راه یافت.
معماری سنّتی. سابقۀ ساخت خانه های روستایی با بام های گالی پوش۲، کف های خاکی، و فضاهای مسکونی مرتفع چوبی به حدود ۱۵۰۰ سال پیش می رسد و هنوز هم نمونه هایی از آن یافت می شود. از قرن ۱۴م در شهرها، اتاق جلو که با جداگری مشبک از خیابان مجزا می شد، می توانست فروشگاه یا کارگاه باشد و فضاهای مسکونی در پشت آن و در طبقۀ دوم واقع بود. چوب که فراوان ترین مصالح ساختمانی به شمار می رفت، تا حدی دربرابر زلزله مقاومت داشت، لیکن آتش سوزی های مکرر را موجب می شد. ژاپنی ها از قرن ۱۴م، قطعات پیش ساخته را به کار بردند، به طوری که ساخت یک خانۀ کوچک در دو روز میسّر می گردید. معروف ترین مُدول۳ بوریایی، تاتامی۴ نام داشت که از قرن ۱۷م به بعد، در همه جا برای پوشش کف به کار می رفت، نیز برای تعیین اندازۀ اتاق از آن استفاده می شد. جداگر۵های کشویی اتاق ها (فوسوما۶)، فضاهای داخلی را تغییرپذیر می سازند، و هنگام گرم شدن هوا می توان صفحات دیواری و پنجره های کاغذی (شوجی۷) را عقب کشید. ایوانی باریک دورتادور خانه را، زیر رُخبام، احاطه می کند؛ بام های پرشیب این خانه ها با گالی، سفال، یا پوست درخت سرو پوشیده می شود. در معماری ژاپنی بر استفاده از طرح های سادۀ هندسی، فضای بی پیرایه، و استفادۀ کارکردی از مصالح طبیعی تأکید می شود. خانۀ شهری می بایست یک باغچۀ محصور داشته باشد، و جهت خانه به گونه ای انتخاب شود که از طبیعت پیرامون خود نهایتِ استفاده را بکند. کاخ کاتسورا۸ (۱۶۲۰ـ۱۶۵۸) مظهر زیبایی متعادل سبک سنّتی است، که در این دوره سبک چایخانه نیز نامیده می شود.
زیارتگاه ها. زیارتگاه های شینتو۹ به سبک انبارهای پیش از تاریخ ساخته می شوند که از سطح زمین بالاترند و روی ستون قرار دارند، تیرهای تیزۀ متقاطع (کاتسوگی۱۰)، و پیش آمده تا بالای سنتوری۱۱ ها، و بام های گالی پوش از مشخصات آن هاست. این زیارتگاه ها را از چوب فرآوری نشده می سازند تا به آن امکان هواخوری دهند و در صورت لزوم آن را بازسازی کنند. مهم ترین زیارتگاه های ژاپنی عبارت اند از ایزومو تایشا۱۲ در استان شیمانه۱۳، در جنوب غربی هونشو۱۴؛ و ایسه جینگو۱۵ در استان میه۱۶، در شبه جزیرۀ ایسه۱۷، که هر ۲۰ تا ۳۰ سال یک بار تخریب می شود، و به جای آن ساختمانی نو بنا می شود که المثنای زیارتگاه قرن ۷م است. مدخل محوطۀ زیارتگاه با دروازۀ توری۱۸ مشخص می شود که به رنگ سرخ نقاشی شده، و شکلی شبیه حرف H دارد و تیر بالای آن بیرون زده است.
معابد. آیین بودا در قرن ۶م، از چین به ژاپن رسید و تأثیر چینی ها، به ویژه در پاگودا۱۹های چندطبقه و بام های سفال چین شیب دار و سنتوری دار آشکار است. اگرچه معابد ژاپنی معمولاً یک طبقه اند، مهم ترینِ آن ها بام مضاعف دارند. این بناها بر ستون هایی متکی اند که به فواصل ثابت از هم قرار گرفته اند؛ دیوارها باربر نیستند. تیرهای چوبی نمایان (اکسپوز)۲۰ و دستک ۲۱های پیچیده، از ویژگی های بسیاری از معابدند، که بدون استفاده از میخ نصب می شدند. قدیمی ترین معبد باقی مانده، یا قدیمی ترین بنای چوبی جهان، معبد هیوریو ـ جی۲۲ در نارا۲۳ست که حدود ۶۹۰م ساخته شد. معابد اولیه، تالاری که مجسمۀ بودا را در آن می نهادند (کوندو۲۴)، تالار موعظه (کودو۲۵)، و یک پاگودا را دربر می گرفتند؛ معابد جدیدتر ممکن است تالارهای اضافی، انبارهای سوترا۲۶ و تالار غذاخوری داشته باشند. دروازۀ مرکزی (چومون۲۷) سقف سنگینی همچون سقف ساختمان دارد، و جایگاه تندیس هایی از خدایان حافظ معبد است. معبد مهم دورۀ هی یان۲۸ (۷۹۴ـ۱۱۹۵م)، معبد بودایی هو - دُو۲۹ است که در قرن ۱۱م، در یوجی۳۰، در نزدیکی کیوتو۳۱، بنا شد و در اصل ویلای یکی از نجیب زادگان بود. ظاهراً شکل آن ققنوس را تداعی می کند؛ تصویر معبد در دریاچۀ کنار آن، بازتاب می یابد.
قلعه ها. جنگ های داخلی قرون ۱۵ و ۱۶، به ساخت شماری قلعه در ژاپن منجر گردید که تقریباً همۀ آن ها تخریب شدند، اما برخی از آن ها پس از جنگ جهانی دوم بازسازی گردیدند. این قلعه ها که بارو و خندق داشتند، سازه های مختلط سنگی و چوبی بودند که بام ها و برج های متعدد داشتند و آمیزه ای از استحکام، و گمانی از تحرک بودند. قلعۀ هیمِجی۳۲، در نزدیکی اوزاکا۳۳، که هنوز برپاست، برج قلعه ای شش طبقه و دو برج کوچک تر دارد؛ نقل است که قلعۀ اوزاکا ۴۸ برج بزرگ و ۷۶ برج کوچک داشته است. چندی از آغاز قرن ۱۶ نگذشته بود که در ژاپن صلح برقرار شد و ساخت قلعه کاهش یافت.
شهرسازی. پایتخت های قدیمی، ازجمله نارا و کیوتو، براساس شبکۀ متقارن چینی طراحی شدند. در این طرح، کاخ امپراتور در شمال شهر واقع بود و خیابانی عریض از دروازۀ میانی کاخ به دروازۀ اصلی شهر منتهی می شد؛ هر بخش از شهر، یک معبد و یک میدان بازار داشت. شهر مدرن ساپورو۳۴ نیز براساس شبکه ای مستطیلی طراحی شد، اما در طراحی آن از شهرهای امریکا الگوبرداری شده است. سایر شهرهای مدرن ژاپن، با نظم مشخصی ساخته نشده اند، و شماره گذاری خانه ها در هر خیابان به ترتیبِ طول خیابان نیست، بلکه به ترتیب زمانِ ساخت هر خانه است. انهدام گستردۀ ژاپن درنتیجۀ بمباران های جنگ جهانی دوم، خانه های معدودی را باقی گذاشت، در نتیجه بیشتر ساختمان های این کشور جدیدند.
معماری مدرن. تقلید ژاپنی ها از الگوهای خارجی، پس از پایان دوران انزوای این کشور در اواسط قرن ۱۹، به ساخت بناهایی به سبک غربی انجامید که برخی از آن ها را معماران خارجی طراحی کرده بودند، ازجمله هتل ایمپریال۳۵ در توکیو۳۶ (۱۹۱۶)، کار فرانک لوید رایت۳۷ امریکایی؛ ازجمله بناهایی که معماران ژاپنی طراحی کردند ساختمان عظیم کاخ آکازاکا۳۸ در توکیو که در ۱۹۰۹ به سبک ورسای۳۹ ساخته شد، و طراح آن توکوما کاتایاما۴۰ (۱۸۵۳ـ۱۹۱۷) بود؛ و بانک توکیو۴۱ (۱۸۹۰ـ۱۸۹۶) کار کینگو تاتسونو۴۲ (۱۸۵۴ـ۱۹۱۹) درخور ذکرند. معماران نامی ژاپن در اواخر قرن ۲۰ عبارت اند از کنزو تانگه۴۳، آراتا ایسوزوکی۴۴ ، و تادائو آندو۴۵. زیباشناسی سنّتی و حساسیت در سازگاری با محل، همچنان وجه مشخصۀ معماری خوب ژاپنی است.
eavethatched roofsmoduletatamidividerfusumashojiKatsura PalaceShintokatsuogigableIzumo TaishaShimaneHonshuIse JinguMieIsetoriipagodaexposedbracketHyoryu-jiNarakondokodosutrachumonHeianHoo-doUjiKyotoHimejiOsakaSapporoImperial HotelTokyoFrank Lloyd WrightAkasakaVersaillesTokuma KatayamaBank of TokyoKingo TatsunoKenzo TangeArata IsozakiTadao Ando