چیپال

لغت نامه دهخدا

چیپال. ( اِخ ) نام پادشاه لاهور بوده است. ( برهان ). پادش-اه و رأی لاهور معاصر سلطان محمود غزنوی. ( از آنندراج ) ( از انجمن آرا ). درسنسکریت جیپال است. وی پادشاه کابل پسر بهیم از اعقاب کلر و از براهمه بوده است. در فرهنگها و تواریخ «چیپال » را از القاب رؤسای هند دانسته اند و این بر اساسی نیست. ( اعلام فرهنگ فارسی معین ). بیرونی در ماللهند آرد: هندیان را در کابل پادشاهانی ترک بوده است که گویند اصل ایشان از تبت بوده و اول ایشان برهتکین نام داشت و بتفصیلی که در کتاب ماللهند بیرونی ( صص 207 - 208 ) مسطور است بر کابل و حوالی آن به عنوان شاهی کابل مستولی شد و شاهی در اولاد او مدت مدیدی در حدود شصت قرن ماند... و از جمله ایشان کنک بوده است که بهار ( یعنی بتخانه ) موسوم به کنک چیت در پرشاور منسوب بدو است و او را با رای کنوج ( قنوج در کتب اسلامی ) واقعه ای است که در اصل کتاب مسطور است ، آخرین ایشان لگتورمان بود و وزیر اوکلر که از براهمه بود وی بر حسب اتفاق دفائنی یافت و بدان پشت گرم و قوی شد و پس از چندی وزیر لگتورمان را بسبب زشتکاری حبس کرد و بر ملک مستولی شد. و بعد از او چند تن از برهمنان سلطنت کردند. نخست سامند سپس کملو سپس بهیم و سپس جیپال پس پسرش آنندپال و سپس پسر او تروچنپال ( گویند در سال 412 هَ.ق. بتخت نشست ) پنج سال بعد پسر وی بهیمپال بشاهی رسید، و خاندان شاهی هند منقرض شد و از ایشان کسی نماند. از این شرح روشن شد که جیپال نام شخصی بود از برهمنان که بشاهی کابل رسید پس پادشاه لاهور نبود وانگهی این قول بعضی مورخین که «چیپال » از القاب رؤسای هند است مثل : قَیْل در عرب و بطریق در روم بر اساسی نیست. ( تعلیقات دیوان ناصرخسرو ص 654 ). و نیز برای اطلاع بر مکاتبه آنندپال با محمود غزنوی رجوع به همان تعلیقات و تاریخ یمینی شود. چپپال بسال 392 هَ.ق. در پیشاور از سلطان محمود غزنوی شکست یافت و دستگیر شد. عنصری در قصیده معروف بمطلع «ایا شنیده هنرهای خسروان بخبر» درین باره گوید :
شنیده ای خبر شاه هندوان چیپال
که بر سپهر بلندش همی بسود افسر
فزون ز لشکر او بر فلک ستاره نبود
حجر نبود بروی زمین بر و نه مدر
بدین صفت سپهی چون شب سیاه بزرگ
به دست ایشان شمشیرهای همچو سحر
چو دودتیره درو آتشی زبانه زنان
تو گفته ای که پراکنده شد بدشت سقر
ز بیم ایشان از مغزها رمیده خردبیشتر بخوانید ...

فرهنگ فارسی

نام پادشاه لاهور بوده است . پادشاه و رای لاهور معاصر سلطان محمود غزنوی .

گویش مازنی

/chipaal/ کنه

پیشنهاد کاربران

بپرس