چینی، ادبیات (Chinese literature)
کهن ترین اسناد مکتوب چین، مربوط به حدود ۱۵۰۰پ م. قدمت نخستین آثار ادبی موجود به حدود ۸۰۰پ م می رسد. اشعار چینی، که غالباً فقط چهار مصراع دارند، به زبان ادبی کهن سروده شده اند که همۀ مردم چین با آن آشنا بودند و مشتمل بر ابیات هم قافیه با شمار هجاهای ثابت اند که با مراعات نظیر و سجع آراسته شده اند. کهن ترین اشعار چینی در کتاب ترانه ها (۸۰۰ ـ۶۰۰پ م) گرد آمده اند. برخی از مشهورترین شاعران چینی عبارت اند از تائو چیان (۳۶۵ـ۴۲۷م)، شاعر طبیعت، لی پو، استاد فن، بو جوئی، شرح حال نویس، و سو تونگ ـ پو(۱۰۳۶ـ۱۱۰۱م)، استاد مهارت های گوناگون؛ و برخی از شاعران جدید که تحت تأثیر اروپایی ها زبان محاوره را به کار می برند و در شعرِ آزاد تجربه ا ندوزی می کنند عبارت اند از شو چی ـ مو (۱۸۹۵ـ۱۹۳۱) و پپئن چی ـ لین (۱۹۱۰ـ ). نثر نوشته های تاریخی، بیش از آن که ادبیات باشند، مجموعه ای از اسناد و مدارک با تفسیر اخلاقی اند؛ در حالی که رساله نویسی از گذشته های دور براساس قواعد دقیق قالب و سبک استوار بوده است، مثل «در راه اصل»، اثر هان یو (۷۶۸ـ۸۲۴)، که ملت را به پیروی از آیین کنفوسیوس فرا می خواند. داستان کوتاه تا قرن ۱۶ در حدّ حکایت بود که غرابت آن در خواننده شگفتی ایجاد می کرد و به زبان ادبی نوشته می شد؛ نمونۀ آن داستان های شاعرانۀ توئان چانگ ـ شی ( ـ۸۶۳) است. اما پس از قرن ۱۶، داستان هایی نیز با سبک وسیاق رمان پدید آمدند که به زبان محاوره نوشته می شدند. رمان چینی نیز از هنر داستان گویان کوچه و بازار پدید آمد؛ درنتیجه همواره از زبان مردم بهره گرفته است. نخستین رمانس ها، مثلقلمرو سه پادشاهی، همۀ انسان ها برادرند، ونیلوفر طلایی اثر نویسندگانی ناشناس اند و قدیمی ترین مؤلف این رمانس ها وو چانگ ـ ئن (ح ۱۵۰۵ـ۱۵۸۰) است؛ واقع گراترینِ رمان نویس مشهور نیز تسائو جان (۱۷۱۹ـ۱۷۶۳) است. رمان های چینی قرن ۲۰، ازجمله داستان های واقع گرایانۀ لو شون، تا حدّ زیادی قالب اروپایی داشتند و متأثر از رمان روسی بودند. در نمایش نامه های چینی، که صحنه آرایی به مراتب از متن مهم تر است (در نخستین نمایش ها از گفت وگو اثری نیست)، روش های اروپایی را نیز تجربه کرده اند. بعضی از آثار جدید، نظیر داستان های بای هوئا (۱۹۳۰ـ )، از تنش میان فردگرایی انسان گرایان و مسلک طرفداران مالکیتِ جمعیِ نظام کمونیستی الهام گرفته اند. تجربۀ شخصی و خانوادگیِ خیزش های اجتماعی و سیاسی چین در قرن ۲۰ در بعضی از آثار شرح حال گونۀ شاخص، نظیرقوهای وحشی: سه دختران چین (۱۹۹۱)، اثر یونگ چانگ (۱۹۵۲ـ )، نمود یافته است.
کهن ترین اسناد مکتوب چین، مربوط به حدود ۱۵۰۰پ م. قدمت نخستین آثار ادبی موجود به حدود ۸۰۰پ م می رسد. اشعار چینی، که غالباً فقط چهار مصراع دارند، به زبان ادبی کهن سروده شده اند که همۀ مردم چین با آن آشنا بودند و مشتمل بر ابیات هم قافیه با شمار هجاهای ثابت اند که با مراعات نظیر و سجع آراسته شده اند. کهن ترین اشعار چینی در کتاب ترانه ها (۸۰۰ ـ۶۰۰پ م) گرد آمده اند. برخی از مشهورترین شاعران چینی عبارت اند از تائو چیان (۳۶۵ـ۴۲۷م)، شاعر طبیعت، لی پو، استاد فن، بو جوئی، شرح حال نویس، و سو تونگ ـ پو(۱۰۳۶ـ۱۱۰۱م)، استاد مهارت های گوناگون؛ و برخی از شاعران جدید که تحت تأثیر اروپایی ها زبان محاوره را به کار می برند و در شعرِ آزاد تجربه ا ندوزی می کنند عبارت اند از شو چی ـ مو (۱۸۹۵ـ۱۹۳۱) و پپئن چی ـ لین (۱۹۱۰ـ ). نثر نوشته های تاریخی، بیش از آن که ادبیات باشند، مجموعه ای از اسناد و مدارک با تفسیر اخلاقی اند؛ در حالی که رساله نویسی از گذشته های دور براساس قواعد دقیق قالب و سبک استوار بوده است، مثل «در راه اصل»، اثر هان یو (۷۶۸ـ۸۲۴)، که ملت را به پیروی از آیین کنفوسیوس فرا می خواند. داستان کوتاه تا قرن ۱۶ در حدّ حکایت بود که غرابت آن در خواننده شگفتی ایجاد می کرد و به زبان ادبی نوشته می شد؛ نمونۀ آن داستان های شاعرانۀ توئان چانگ ـ شی ( ـ۸۶۳) است. اما پس از قرن ۱۶، داستان هایی نیز با سبک وسیاق رمان پدید آمدند که به زبان محاوره نوشته می شدند. رمان چینی نیز از هنر داستان گویان کوچه و بازار پدید آمد؛ درنتیجه همواره از زبان مردم بهره گرفته است. نخستین رمانس ها، مثلقلمرو سه پادشاهی، همۀ انسان ها برادرند، ونیلوفر طلایی اثر نویسندگانی ناشناس اند و قدیمی ترین مؤلف این رمانس ها وو چانگ ـ ئن (ح ۱۵۰۵ـ۱۵۸۰) است؛ واقع گراترینِ رمان نویس مشهور نیز تسائو جان (۱۷۱۹ـ۱۷۶۳) است. رمان های چینی قرن ۲۰، ازجمله داستان های واقع گرایانۀ لو شون، تا حدّ زیادی قالب اروپایی داشتند و متأثر از رمان روسی بودند. در نمایش نامه های چینی، که صحنه آرایی به مراتب از متن مهم تر است (در نخستین نمایش ها از گفت وگو اثری نیست)، روش های اروپایی را نیز تجربه کرده اند. بعضی از آثار جدید، نظیر داستان های بای هوئا (۱۹۳۰ـ )، از تنش میان فردگرایی انسان گرایان و مسلک طرفداران مالکیتِ جمعیِ نظام کمونیستی الهام گرفته اند. تجربۀ شخصی و خانوادگیِ خیزش های اجتماعی و سیاسی چین در قرن ۲۰ در بعضی از آثار شرح حال گونۀ شاخص، نظیرقوهای وحشی: سه دختران چین (۱۹۹۱)، اثر یونگ چانگ (۱۹۵۲ـ )، نمود یافته است.
wikijoo: چینی،_ادبیات