چهل

[ویکی فقه] چهل، از مهم ترین و پربسامدترین رمزهای عددی رایج در میان تقریبآ همه اقوام و فرهنگها است.
پژوهش درباره جایگاه عدد چهل، در حوزه های بسیار متنوع با وجود انبوهی از شواهد، تنها درصورتی میسر است که دسته بندی و گونه شناسی ای از آن ها فراهم شود.اهمیت و بسامد هر یک از گونه ها ــکه از بسیاری جهات، با یکدیگر ارتباط و هم پوشانی نیز دارندــ یکسان نیست و به ویژه در زمینه سنت اسلامی، برخی گونه های کاربرد عدد چهل، بر برخی دیگر ترجیح یافته اند.سه گونه عمده کاربرد عدد چهل در سنّت اسلامی اینهاست :
← در بیان کثرت
(۱) علاوه بر قرآن و کتاب مقدّس.(۲) احمدآقا شریف، اسرار و رموز اعداد و حروف، تهران ۱۳۸۳ش.(۳) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ.(۴) ابن اسفندیار، تاریخ طبرستان، چاپ عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۲۰ش.(۵) ابن بابویه، علل الشرایع، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم.(۶) ابن بابویه، کتاب الخصال، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۲ش.(۷) ابن بابویه، کتاب من لایحضُرُهُ الفقیه، (ترجمه و متن)، ترجمه محمدجواد غفاری، صدربلاغی، و علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۷ـ۱۳۶۹ش.(۸) ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، (قاهره) ۱۳۱۳، چاپ افست بیروت.(۹) ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون.(۱۰) ابن سعد، الطبقات الکبری (لیدن).(۱۱) ابن عبدالحکم، کتاب فتوح مصر و اخبارها، چاپ محمد حجیری، بیروت ۱۴۲۰/۲۰۰۰.(۱۲) ابن عبدربّه، کتاب العقد الفرید، چاپ احمد امین، احمد زین، و ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۳۵۹ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۰ـ۱۹۴۹.(۱۳) ابن فقیه.(۱۴) ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.(۱۵) معمربن مثنی ابوعبیده، کتاب النقائض: نقائض جریر و الفرزدق، چاپ آنتونی اشلی بوان، لیدن ۱۹۰۵ـ۱۹۱۲، چاپ افست بغداد.(۱۶) ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، چاپ محمدامین خانجی، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.(۱۷) احمد امین، قاموس العادات و التقالید و التعابیر المصریة، قاهره ۱۹۵۳.(۱۸) محمدبن عبدالهی ازرقی، اخبار مکة و ماجاء فیها من الآثار، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ش.(۱۹) محمد اسدیان خرم آبادی، آیین های گذر در ایران: بررسی تطبیقی آیین های ایرانی در حوزه های فرهنگی و جغرافیایی، تهران ۱۳۸۴ش.(۲۰) اعتمادالسلطنه.(۲۱) یحیی بن احمد باخرزی، اوراد الاحباب و فصوص الآداب، فصوص الآداب، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۸ش.(۲۲) محمدابراهیم باستانی پاریزی، کاسه کوزه تمدن، تهران ۱۳۸۲ش.(۲۳) علی بلوکباشی، نوروز: جشن نوزایی آفرینش، تهران ۱۳۸۰ش.(۲۴) بندهش، (گردآوری) فرنبغ دادگی، ترجمه مهرداد بهار، تهران: توس، ۱۳۶۹ش.(۲۵) مهرداد بهار، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران ۱۳۶۲ش.(۲۶) محمود پاینده، آئینها و باورداشتهای گیل و دیلم، تهران ۱۳۵۵ش.(۲۷) محمدبن سلیمان پاینده، قصص العلماء، چاپ محمد برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران ۱۳۸۳ش.(۲۸) عمروبن بحر جاحظ، البیان و التبیین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بیروت ۱۳۶۷/ ۱۹۴۸.(۲۹) عمروبن بحر جاحظ، رسائل الجاحظ، چاپ عبدالسلام محمد هارون، رساله :۶ رسالة فی نفی التشبیه، قاهره ۱۳۸۴.(۳۰) عمروبن بحر جاحظ، کتاب التاج فی اخلاق الملوک، چاپ فوزی عطوی، بیروت ۱۹۷۰.(۳۱) شمس الدین محمد حافظ، دیوان، چاپ محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران ۱۳۲۰ش.(۳۲) حمدالله مستوفی، نزهةالقلوب.(۳۳) احمدبن محمد خوافی، مجمل فصیحی، چاپ محمود فرخ، مشهد ۱۳۳۹ـ۱۳۴۱ش.(۳۴) علی اشرف درویشیان و رضا خندان، فرهنگ افسانه های مردم ایران، تهران ۱۳۷۸ش.(۳۵) علی اکبر دهخدا، امثال و حکم، تهران ۱۳۵۲ش.(۳۶) بهمن دهگان، فرهنگ جامع ضرب المثل های فارسی، تهران ۱۳۸۳ش.(۳۷) هاشم رجب زاده، «چهل سالگی عمر»، آینده، سال ۱۷، ش ۵ـ۸ (مرداد ـ آبان ۱۳۷۰).(۳۸) رشیدالدین فضل الله.(۳۹) روزبهان بقلی، شرح شطحیات، چاپ هانری کوربن، تهران ۱۳۶۰ش.(۴۰) مجدودبن آدم سنایی، دیوان، چاپ مدرس رضوی، تهران ۱۳۸۰ش.(۴۱) عمربن محمد سهروردی، کتاب عوارف المعارف، بیروت ۱۹۶۶.(۴۲) محمدبن محمد شعیری، جامع الاخبار، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.(۴۳) جعفر شهری باف، طهران قدیم، تهران ۱۳۸۱ش.(۴۴) جین مصدقه، معجم الاعداد: رموز و دلالات، بیروت ۱۹۹۴.(۴۵) طبری، تاریخ (بیروت).(۴۶) طبری، جامع.(۴۷) محمدبن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۶۰ش.(۴۸) محمدبن ابراهیم عطار، دیوان، چاپ تقی تفضلی، تهران ۱۳۶۲ش.(۴۹) محمدبن ابراهیم عطار، منطق الطیر: مقامات طیور، چاپ صادق گوهرین، تهران ۱۳۶۵ش.(۵۰) احمدبن محمد علاءالدوله سمنانی، العروة لأهل الخلوة و الجلوة، چاپ نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۲ش.(۵۱) مهدی علمداری، فرهنگ عامیانه دماوند، تهران ۱۳۷۹ش.(۵۲) مهدی غروی، آرامگاه در گستره فرهنگ ایرانی، تهران ۱۳۷۶ش.(۵۳) علی فتال، «حول العدد اربعون»، التراث الشعبی، ش ۱۱ـ۱۲ (۱۹۸۴).(۵۴) محمدبن عمر فخررازی، التفسیر الکبیر، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.(۵۵) کلینی، الکافی.(۵۶) منوچهر کیانی، سیه چادرها: تحقیقی از زندگی مردم ایل قشقایی، تهران ۱۳۷۱ش.(۵۷) مسعودی، مروج (بیروت).(۵۸) مقدسی.(۵۹) جلال الدین محمدبن محمد مولوی، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، چاپ نصراللّه پورجوادی، تهران ۱۳۶۳ش.(۶۰) احمدبن محمد میدانی، مجمع الامثال، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.(۶۱) عبدالغنی بن اسماعیل نابلسی، تعطیر الانام فی تعبیرالمنام، چاپ معروف زریق، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.(۶۲) حسن بن علی نظام الملک، سیرالملوک (سیاست نامه)، چاپ هیوبرت دارک، تهران ۱۳۵۵ش.(۶۳) عارف نوشاهی، فهرست نسخه های خطی فارسی موزه ملی پاکستان: کراچی، اسلام آباد ۱۳۶۲ش.(۶۴) محمدبن عمر واقدی، کتاب المغازی، چاپ مارسدن جونز، لندن ۱۹۶۶.(۶۵) صادق هدایت، نیرنگستان، تهران ۱۳۴۲ش.(۶۶) هفت لشکر: طومار جامع نقالان، از کیومرث تا بهمن، چاپ مهران افشاری و مهدی مداینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۷ش.(۶۷) صادق همایونی، فرهنگ مردم سروستان، مشهد ۱۳۷۱ش.

[ویکی شیعه] چهل، از مهم ترین رمزهای عددی رایج در میان بسیاری از اقوام و فرهنگ ها است، در احادیث اسلامی نیز از این عدد بسیار استفاده شده که بر کثرت، کمال و بلوغ دلالت می کند.
چهل، از مهم ترین رمزهای عددی رایج در میان همه اقوام و فرهنگ هاست. در میان اعداد دو رقمی و بالاتر، چهل، در حوزه های گوناگونِ ادیان، اساطیر، آیین های رازوری و عرفانی، باورهای عامیانه، عملیات جادویی، ادبیات، تاریخ نگاری و نیز در زندگی روزانه ملل، حائز بالاترین جایگاه بوده است. درباره چگونگی آشنایی بشر قدیم با این عدد، ساز و کارِ ارج و اهمیت یافتن و چرایی انتساب دلالتهای ویژه به آن، نمی توان به قطع سخن گفت؛ با این حال، دست کم، سه احتمال درخور بررسی است:
پژوهش درباره جایگاه عدد چهل، در حوزه های بسیار متنوع با وجود انبوهی از شواهد، تنها درصورتی میسر است که دسته بندی و گونه شناسی ای از آنها فراهم شود. اهمیت و بسامد هر یک از گونه ها ـ که از بسیاری جهات، با یکدیگر ارتباط و هم پوشانی نیز دارند ـ یکسان نیست و به ویژه در زمینه سنّت اسلامی، برخی گونه های کاربرد عدد چهل، بر برخی دیگر ترجیح یافته اند. سه گونه عمده کاربرد عدد چهل در سنّت اسلامی اینهاست:

[ویکی فقه] چهل (عدد). چهل، از مهم ترین و پربسامدترین رمزهای عددی رایج در میان تقریبآ همه اقوام و فرهنگها است.
پژوهش درباره جایگاه عدد چهل، در حوزه های بسیار متنوع با وجود انبوهی از شواهد، تنها درصورتی میسر است که دسته بندی و گونه شناسی ای از آن ها فراهم شود.اهمیت و بسامد هر یک از گونه ها ــکه از بسیاری جهات، با یکدیگر ارتباط و هم پوشانی نیز دارندــ یکسان نیست و به ویژه در زمینه سنت اسلامی، برخی گونه های کاربرد عدد چهل، بر برخی دیگر ترجیح یافته اند.سه گونه عمده کاربرد عدد چهل در سنّت اسلامی اینهاست :
← در بیان کثرت
(۱) علاوه بر قرآن و کتاب مقدّس.(۲) احمدآقا شریف، اسرار و رموز اعداد و حروف، تهران ۱۳۸۳ش.(۳) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ.(۴) ابن اسفندیار، تاریخ طبرستان، چاپ عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۲۰ش.(۵) ابن بابویه، علل الشرایع، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم.(۶) ابن بابویه، کتاب الخصال، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۲ش.(۷) ابن بابویه، کتاب من لایحضُرُهُ الفقیه، (ترجمه و متن)، ترجمه محمدجواد غفاری، صدربلاغی، و علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۷ـ۱۳۶۹ش.(۸) ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، (قاهره) ۱۳۱۳، چاپ افست بیروت.(۹) ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون.(۱۰) ابن سعد، الطبقات الکبرى (لیدن).(۱۱) ابن عبدالحکم، کتاب فتوح مصر و اخبارها، چاپ محمد حجیری، بیروت ۱۴۲۰/۲۰۰۰.(۱۲) ابن عبدربّه، کتاب العقد الفرید، چاپ احمد امین، احمد زین، و ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۳۵۹ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۰ـ۱۹۴۹.(۱۳) ابن فقیه.(۱۴) ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.(۱۵) معمربن مثنی ابوعبیده، کتاب النقائض: نقائض جریر و الفرزدق، چاپ آنتونی اشلی بوان، لیدن ۱۹۰۵ـ۱۹۱۲، چاپ افست بغداد.(۱۶) ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، چاپ محمدامین خانجی، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.(۱۷) احمد امین، قاموس العادات و التقالید و التعابیر المصریة، قاهره ۱۹۵۳.(۱۸) محمدبن عبدالهی ازرقی، اخبار مکة و ماجاء فیها من الآثار، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ش.(۱۹) محمد اسدیان خرم آبادی، آیین های گذر در ایران: بررسی تطبیقی آیین های ایرانی در حوزه های فرهنگی و جغرافیایی، تهران ۱۳۸۴ش.(۲۰) اعتمادالسلطنه.(۲۱) یحیی بن احمد باخرزی، اوراد الاحباب و فصوص الآداب، فصوص الآداب، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۸ش.(۲۲) محمدابراهیم باستانی پاریزی، کاسه کوزه تمدن، تهران ۱۳۸۲ش.(۲۳) علی بلوکباشی، نوروز: جشن نوزایی آفرینش، تهران ۱۳۸۰ش.(۲۴) بندهش، (گردآوری) فرنبغ دادگی، ترجمه مهرداد بهار، تهران: توس، ۱۳۶۹ش.(۲۵) مهرداد بهار، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران ۱۳۶۲ش.(۲۶) محمود پاینده، آئینها و باورداشتهای گیل و دیلم، تهران ۱۳۵۵ش.(۲۷) محمدبن سلیمان پاینده، قصص العلماء، چاپ محمد برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران ۱۳۸۳ش.(۲۸) عمروبن بحر جاحظ، البیان و التبیین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بیروت ۱۳۶۷/ ۱۹۴۸.(۲۹) عمروبن بحر جاحظ، رسائل الجاحظ، چاپ عبدالسلام محمد هارون، رساله :۶ رسالة فی نفی التشبیه، قاهره ۱۳۸۴.(۳۰) عمروبن بحر جاحظ، کتاب التاج فی اخلاق الملوک، چاپ فوزی عطوی، بیروت ۱۹۷۰.(۳۱) شمس الدین محمد حافظ، دیوان، چاپ محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران ۱۳۲۰ش.(۳۲) حمدالله مستوفی، نزهةالقلوب.(۳۳) احمدبن محمد خوافی، مجمل فصیحی، چاپ محمود فرخ، مشهد ۱۳۳۹ـ۱۳۴۱ش.(۳۴) علی اشرف درویشیان و رضا خندان، فرهنگ افسانه های مردم ایران، تهران ۱۳۷۸ش.(۳۵) علی اکبر دهخدا، امثال و حکم، تهران ۱۳۵۲ش.(۳۶) بهمن دهگان، فرهنگ جامع ضرب المثل های فارسی، تهران ۱۳۸۳ش.(۳۷) هاشم رجب زاده، «چهل سالگی عمر»، آینده، سال ۱۷، ش ۵ـ۸ (مرداد ـ آبان ۱۳۷۰).(۳۸) رشیدالدین فضل الله.(۳۹) روزبهان بقلی، شرح شطحیات، چاپ هانری کوربن، تهران ۱۳۶۰ش.(۴۰) مجدودبن آدم سنایی، دیوان، چاپ مدرس رضوی، تهران ۱۳۸۰ش.(۴۱) عمربن محمد سهروردی، کتاب عوارف المعارف، بیروت ۱۹۶۶.(۴۲) محمدبن محمد شعیری، جامع الاخبار، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.(۴۳) جعفر شهری باف، طهران قدیم، تهران ۱۳۸۱ش.(۴۴) جین مصدقه، معجم الاعداد: رموز و دلالات، بیروت ۱۹۹۴.(۴۵) طبری، تاریخ (بیروت).(۴۶) طبری، جامع.(۴۷) محمدبن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۶۰ش.(۴۸) محمدبن ابراهیم عطار، دیوان، چاپ تقی تفضلی، تهران ۱۳۶۲ش.(۴۹) محمدبن ابراهیم عطار، منطق الطیر: مقامات طیور، چاپ صادق گوهرین، تهران ۱۳۶۵ش.(۵۰) احمدبن محمد علاءالدوله سمنانی، العروة لأهل الخلوة و الجلوة، چاپ نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۲ش.(۵۱) مهدی علمداری، فرهنگ عامیانه دماوند، تهران ۱۳۷۹ش.(۵۲) مهدی غروی، آرامگاه در گستره فرهنگ ایرانی، تهران ۱۳۷۶ش.(۵۳) علی فتال، «حول العدد اربعون»، التراث الشعبی، ش ۱۱ـ۱۲ (۱۹۸۴).(۵۴) محمدبن عمر فخررازی، التفسیر الکبیر، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.(۵۵) کلینی، الکافی.(۵۶) منوچهر کیانی، سیه چادرها: تحقیقی از زندگی مردم ایل قشقایی، تهران ۱۳۷۱ش.(۵۷) مسعودی، مروج (بیروت).(۵۸) مقدسی.(۵۹) جلال الدین محمدبن محمد مولوی، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، چاپ نصراللّه پورجوادی، تهران ۱۳۶۳ش.(۶۰) احمدبن محمد میدانی، مجمع الامثال، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.(۶۱) عبدالغنی بن اسماعیل نابلسی، تعطیر الانام فی تعبیرالمنام، چاپ معروف زریق، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.(۶۲) حسن بن علی نظام الملک، سیرالملوک (سیاست نامه)، چاپ هیوبرت دارک، تهران ۱۳۵۵ش.(۶۳) عارف نوشاهی، فهرست نسخه های خطی فارسی موزه ملی پاکستان: کراچی، اسلام آباد ۱۳۶۲ش.(۶۴) محمدبن عمر واقدی، کتاب المغازی، چاپ مارسدن جونز، لندن ۱۹۶۶.(۶۵) صادق هدایت، نیرنگستان، تهران ۱۳۴۲ش.(۶۶) هفت لشکر: طومار جامع نقالان، از کیومرث تا بهمن، چاپ مهران افشاری و مهدی مداینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۷ش.(۶۷) صادق همایونی، فرهنگ مردم سروستان، مشهد ۱۳۷۱ش.