چهار درویش

داستانی عامیانه به فارسی، نگارش در قرن ۱۰ق. در نسخه ای از چهاردرویش آمده است که نظام الدین اولیا، مراد امیرخسرو دهلوی، بیمار شد و امیرخسرو در طول بیماری او این داستان را ساخت و بر او خواند، از این رو برخی مؤلف چهاردرویش را امیرخسرو دهلوی دانسته اند. حافظ محمود شیرانی نوشتن این داستان را به حکیم محمدعلی معصوم خان در روزگار محمدشاه گورکانی نسبت می دهد. همچنین تحریرهایی دیگر از چهاردرویش وجود دارد که از میان آن ها تحریر چهاردرویش از محمداسحاق بهوپالی و تحریری از میکراج منشی را می توان نام برد. غلام غوث بجنوری نیز در ۱۱۹۸ق با کم افزودکردن داستان و نیز نوشتن دیباچه ای به نثر منشیانه، تحریر دیگری از این داستان ساخت. خلاصه و ساخت کلی داستان در بیشتر تحریرها از این قرار است که سلطان روم و پسرش آزادبخت و نیز چهار درویش به تصادف در جایی به هم می رسند و گرد هم می آیند. پس از یک سری ماجراها و داستان در داستان شدن ها، هربار مشکلی برای سلطان یا فرزندش پیش می آید که هربار نیز با دعای یکی از درویش ها مشکل حل می شود. چهاردرویش خاستگاه ایرانی ـ هندی دورۀ ساسانی دارد و بارها، با نام هایی جدا از هم، به زبان های پاکستانی برگردان شده است که از آن شمارند: چهارگلشن، یادگار زمانه، مرادالمجبین، نوطرز مرصع، باغ و بهار، چهاردرویش مثنوی از شیخ محمدجان شاد که ترجمه و تلخیص چهاردرویش است و در کانپور به چاپ رسیده است (۱۳۱۰ق). در ۱۱۶۷ق سراینده ای به نام یوسف چهاردرویش را به شعر اردو برگردان کرد. گفتنی است نظیره ای بر چهاردرویش به نام حکایت افشارخان و سه درویش وجود دارد. چهاردرویش به چاپ رسیده است (بمبئی، ۱۲۹۵ق، تهران، ۱۳۴۵ و ۱۳۴۸ش).