چل

چلیدن. بحیث فعل . با تفاوت پسوند دن بمعنی کردن، . کارامد بودن.
این کلمه به همین معنی ذکر شده در گفتگو های ما بسیار رایج است . مثلا
این کار شما یا سخن شما دیگر سر کسی نمیچلد. یعنی این روش ات کاربردی نیست، بر ذهن افراد تاثیری ندارد.
یا فلان چیز یا ابزار و سامان آلات یا هر چیز دیگری دیگر در بازار چلش ندارد. یعنی کسی به آن توجه نمیکند، یا کاربردی نیست یا از مد و فیشن افتاده است.
یا من چل اش ( ازچیزی ) را نفهمیدم. یعنی نتوانستم راه اندازه اش بکنم. نفهمیدم چگونه کار می کند.
ناگفته نماند که این کلمه بشکل چال نیز گاهی تلفظ می شود.
مثلا سر کسی چال رفتن با شگردی کسی را به کاری متقاعد کردن.
یا در جمله. ای چال ها دیگر کارامد نیستند. و غیره.
تنها همان شکل اول کلمه به این تلفظ رایج است دیگر شکل های بعدی به صورت اصلی خودشان چلش، چلیدن، استفاده می شود.

همچنان که چل به زیر بغل و دست گویند و انرا به زیر گویند باید بدانیم گویه دگر ان چر و گر به زبر است
چل= گل که انرا شل و چیل و چول نیز گویند
ان چل که برابر چرخ است گویه دگری از چرد است و پیداست که در پارسی هم ر - و هم د - جای خود به ل دهند و در ورد = ول= گل و زرد = دل و سردار = سللار انرا میبینیم و ان چردهای ابکشی را که بر دجله و فرات نهاده اند و با روند اب میچرخد در پهلوی نیز چرد میگفتند و این واژه همچنان در عراق مانده و عربها نیز انرا چرد میگویند
سرودی است که میگوید
یابوچرد ناعور چردک تدیره
مثل الرمد بالعین عشقک صغیره
و چل = چم و چو و رو است
و چلیدن سر کردن و ساختن و صرف کردن است نمونه گویند ما با همین اندک پول ماه را میچلیم - دیگر اینکار نمیچلد - با ما بچل با ما سر کن -
مرا بگیر و میان دو بازویت بچلان
چل = گر = بگر = بگرد = برو = بچو = بچم