[ویکی فقه] چشم زخم، آسیبی است که گمان می رود بر اثر نگریستن برخی افراد یا جانوران به
انسان ها و جانوران دیگر و نیز اشیا وارد می شود.
چشم زخم از قدیم ترین باورهای بشر و احتمالا فراگیرترین و رایج ترین باور فراعلمی در سراسر جهان و از جمله در جهان
اسلام است، هرچند در دوران جدید، در فرایند روزافزونِ عرفی شدن، این باور از بسیاری از حوزه های زیست جهان بشری عقب نشسته است و اکنون بیش تر به مثابه باوری عامیانه حضور دارد.
باور توجیه کننده
باور به چشم زخم در گونه شناسی پدیدارشناختی، در گروه باورهای توجیه کننده جای می گیرد که در فقدان تبیین های علمی تجربی، برخی رویدادهای ناگوار و آسیب های پدید آمده را، فارغ از روابطِ علّی و معلولیِ اثبات پذیر و آزمون پذیر، توجیه و بنابر منطق ویژه خود، معقول سازی می کند و مدلّل می دارد؛ بنابراین، با وجود برخی تلاش ها برای یافتن سرچشمه این باور و نشان دادن مسیر اشاعه آن به نقاط دیگر، چشم زخم را باید باوری نوعی دانست که در همه حوزه های تمدنی به طور اصیل پدید آمده و در جریان فربه شدن های مکرر، از اخذ و اقتباس های میانْ فرهنگی تأثیر پذیرفته است.همچنین، باور به چشم زخم در واقع یک مادرْباور (باورِ مُولّد یا گروهْ باور) است و شبکه ای وسیع از باورهای دیگر را دربردارد که یا اصولا بر اثر باور به چشم زخم پدید آمده اند یا در ذیل مجموعه فرهنگی چشم زخم مندرج می شوند و معنا می یابند.
چیستی
برای راه بردن به چیستی چشم زخم، تلاش هایی صورت گرفته است.به گمان برخی، چنان که از مفهوم لغوی «چشم زدن» یا «اصابتِ عین» نیز برمی آید، چیزی، مثلا حرارت یا سَم، از چشمان شور خارج یا ساطع می شود و به هدف چشم زخم برخورد می کند، در حالی که به زعم برخی دیگر، در ساز و کارِ اثر چشم زخم ــ بویژه از آن رو که بر فرد یا شیء غایب از نظر نیز کارساز است ــ نیازی به تماس یا حضور واسطه یا صدور و ارسال جزئی از علت به سوی معلول نیست بلکه مبدأ چشم زخم، تأثیرِ مفروضی است که قوای نفسانی می توانند بگونه ای فعلا ناشناخته در انفاس یا ابدانِ دیگر داشته باشند.
← نظر ابن سینا
...
[ویکی شیعه] چشم زخم، آسیبی است که گمان می رود از اثر نگریستن برخی افراد، بر انسان ها یا موجودات دیگر وارد می شود. در قرآن به این کلمه تصریح نشده، اما بیشتر مفسران بر این باورند که آیه و ان یکاد درباره چشم زخم نازل شده است. در روایات، به واقعیت داشتن آن تصریح و راه هایی برای در
امان ماندن از آن توصیه شده که خواندن معوذتین، سوره حمد، آیه الکرسی و آیه «و إن یکاد» از آن جمله است.
باور به چشم زخم در فرهنگ عامیانه نیز رایج است. ایرانیان شکستن تخم مرغ، دود کردن اسپند، آویزکردن زیورآلاتی که مشتمل بر حرز، تعویذ و چهار قل است و نیز مهره های خاصی را برای دفع آن مؤثر می دانند.
چشم زخم آسیبی است که گمان می رود از اثر نگریستن برخی افراد شورچشم به انسان یا دیگر جانوران و اشیا وارد می شود. شورچشمی حالتی غیر اختیاری است که از حس
حسادت در مواقع بروز خوشحالی، موفقیت، زیبایی، تحسین و... دیگری نشأت می گیرد.
برخی معتقدند، چشم زخم تأثیر قوای نفسانی می باشد.
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف بزرگ اسلامی است
چشم زخم، آسیبی که گمان می رود بر اثر نگریستن برخی افراد یا جانوران به انسانها و جانوران دیگر و نیز اشیا وارد می شود.
چشم زخم از قدیم ترین باورهای بشر و احتمالاً فراگیرترین و رایج ترین باور فراعلمی در سراسر جهان و از جمله در جهان اسلام است، هر چند در دوران جدید در فرایند روزافزونِ عرفی شدن، این باور از بسیاری از حوزه های زیست ـ جهان بشری عقب نشسته است و اکنون بیشتر به مثابه باوری عامیانه حضور دارد.
باور به چشم زخم در گونه شناسی پدیدارشناختی، در گروه باورهای توجیه کننده جای می گیرد که در فقدان تبیین های علمی تجربی، برخی رویدادهای ناگوار و آسیبهای پدید آمده را فارغ از روابطِ علّی و معلولیِ اثبات پذیر و آزمون پذیر، توجیه و بنابر منطق ویژه خود معقول سازی می کند و مدلّل می دارد؛ بنابراین با وجود برخی تلاشها برای یافتن سرچشمه این باور و نشان دادن مسیر اشاعه آن به نقاط دیگر، چشم زخم را باید باوری نوعی دانست که در همه حوزه های تمدنی به طور اصیل پدید آمده و در جریان فربه شدنهای مکرر، از اخذ و اقتباسهای میانْ فرهنگی تأثیر پذیرفته است. همچنین، باور به چشم زخم در واقع یک مادرْباور (باورِ مُولّد یا گروهْ باور) است و شبکه ای وسیع از باورهای دیگر را دربردارد که یا اصولا بر اثر باور به چشم زخم پدید آمده اند یا در ذیل مجموعه فرهنگی چشم زخم مندرج می شوند و معنا می یابند.
چیستی. برای راه بردن به چیستی چشم زخم، تلاش هایی صورت گرفته است. به گمان برخی، چنان که از مفهوم لغوی «چشم زدن» یا «اصابتِ عین» نیز برمی آید، چیزی مثلاً حرارت یا سَم از چشمان شور خارج یا ساطع می شود و به هدف چشم زخم برخورد می کند ، در حالی که به زعم برخی دیگر در سازوکارِ اثر چشم زخم ــ به ویژه از آن رو که بر فرد یا شیء غایب از نظر نیز کارساز است ــ نیازی به تماس یا حضور واسطه یا صدور و ارسال جزئی از علت به سوی معلول نیست بلکه مبدأ چشم زخم، تأثیرِ مفروضی است که قوای نفسانی می توانند به گونه ای فعلاً ناشناخته در انفاس یا ابدانِ دیگر داشته باشند.
بنابر شرح نصیرالدین طوسی بر الاشارات ابن سینا جزم به وجود چشم زخم نداشته و آن را از امور ظنّی تلقی می کرده است. صدرالدین شیرازی در المبدأ والمعاد. تصریح کرده است که برخی نفوس در قوه وهمیه به حدی می رسند که می توانند در مواد خارجی تأثیر بگذارند و چشم زخم نیز به همین مقوله تعلق دارد.
صرف نظر از مسئله سازوکار تأثیر چشم زخم، مایه اصلی و مقوم آن را اغلب حسِ رشک و حسادت به چیزهای خوب و مطلوب دانسته اند و عمدتاً آن را ناشی از محرومیت و تنگدستی تلقی کرده اند و از همین رو گفته شده که بهبود عمومیِ وضع رفاهی و اقتصادی و توسعه انسانی در ادوار متأخر، موجب کاهش باور به چشم زخم گردیده است.
[ویکی فقه] چشم زخم (قرآن). چشم زخم، به معنای آسیبی است که از چشم بد به کسی برسد. در این مدخل از جمله «لیزلقونک بابصارهم» و...استفاده شده است.
امکان وقوع چشم زخم و
حقانیت تأثیرات آن در
قرآن کریم آمده است.وقال یـبنی لا تدخلوا من باب وحد وادخلوا من ابوب متفرقة وما اغنی عنکم من الله من شیء ان الحکم الا لله علیه توکلت وعلیه فلیتوکل المتوکلون (و گفت ای پسران من (همه) از یک دروازه (به شهر) در نیایید بلکه از دروازه های مختلف وارد شوید و من (با این سفارش) چیزی از (قضای)
خدا را از شما دور نمی توانم داشت فرمان جز برای خدا نیست بر او
توکل کردم و توکل کنندگان باید بر او توکل کنند.) «ترس
یعقوب بطوری که دیگران هم گفته اند، از این بوده که مردم ایشان را که برادران از یک پدرند در حال
اجتماع ببینند و چشم بزنند، و یا بر آنان حسد برده (و برای خاموش ساختن
آتش جسد خود، وسیله از بین بردن آنان را فراهم سازند) و یا از ایشان حساب ببرند و برای شکستن اتفاقشان
توطئه بچینند، یا بقتلشان برسانند و یا بلای دیگری بر سرشان بیاورند.» وان یکاد الذین کفروا لیزلقونک بابصـرهم لما سمعوا الذکر ویقولون انه لمجنون (و آنان که
کافر شدند چون قرآن را شنیدند چیزی نمانده بود که تو را چشم بزنند و می گفتند او واقعا
دیوانه ای است.) «بسیاری از مردم معتقدند: در بعضی از چشم ها، اثر مخصوصی است که، وقتی از روی اعجاب به چیزی بنگرند، ممکن است آن را از بین ببرد، یا درهم بشکند، و اگر انسان است، بیمار یا دیوانه کند.این مسأله، از نظر عقلی امر محالی نیست، چه این که بسیاری از
دانشمندان امروز معتقدند: در بعضی از چشم ها،
نیروی مغناطیسی خاصی نهفته شده، که کارائی زیادی دارد، حتی با تمرین و ممارست می توان آن را پرورش داد،
خواب مغناطیسی از طریق همین نیروی مغناطیسی چشم ها است.در دنیائی که «اشعه لیزر»- که شعاعی است نامرئی- می تواند کاری کند که از هیچ سلاح مخربی ساخته نیست، پذیرش وجود نیروئی در بعضی از چشم ها که از طریق امواج مخصوص، در طرف مقابل اثر بگذارد، چیز عجیبی نخواهد بود.بسیاری نقل می کنند: با چشم خود افرادی را دیده اند که دارای این نیروی مرموز چشم بوده اند، و افراد یا
حیوانات یا اشیائی را از طریق چشم زدن از کار انداخته اند.لذا، نه تنها نباید اصراری در
انکار این امور داشت، باید امکان وجود آن را از نظر
عقل و علم پذیرفت.در
روایات اسلامی نیز، تعبیرات مختلفی دیده می شود، که وجود چنین امری را اجمالًا تأئید می کند.»
چشم زخم به فرزندان یعقوب
← نگرانی یعقوب از چشم زخم خوردن
← تلاش کافران برای چشم زخم زدن
...