چز در لکی به معنی نیش می باشد
چَز و چَزابه یک کلمه بسیار کهن ایرانی هست که حتی مفهوم این کلمه هم به خاطر استفاده کم این کلمه در زبان های محلی و عمومی به کلی از اذهان خارج شده. در زبان محلی تات های خراسان شمالی البته افرادی که سن و سال بالاتری دارند هنوز از معنی و کاربرد این کلمه در خاطرشون هست ولی افراد کم سن و سال به لحاظ عدم کاربرد این کلمه دیگه حتی نام این کلمه رو هم نشنیدند. در زمانی که هنوز خرمن کوب صنعتی نبود و خوشه گندم و جو با اسب و استر یا خر و گاو کوبیده می شد زمانی که گندم با خوشه هایش یک جا دپو می شد به این دپوی گندم یا جو خرمن می گفتند ولی وقتی همین خرمن گندم و جو کوبیده می شد و طی یک فرآیند گندم و جوی خالص بدون پوشال یک جا دپو می شد این دپوی خالص از جو و گندم چَز گفته می شد. یعنی عصاره خالص جمع شده هر چیزی در یک جا چز گفته می شد. کلمه حکیمانه چَزابه نیز از همین مفهوم بسیار قدیمی و فراموش شده ایجاد شده. چَز در کلمات نیز به حروف اصلی کلمه یا ریشه کلمه که بدون حروف پس و پیش که ریشه کلمه رو در خود پوشانده گفته می شود.
... [مشاهده متن کامل]
خود کلمه چز نیز عصاره کلمه چیز می باشد. که حرف، ی ، که جزو حروف مُصَوِّت می باشد در این کلمه حذف شده و فقط دو حرف صامت به جای مانده. که این رویه بدون مُصَوِّت به نوعی نشان دهنده ساکن بودن و مادی و فیزیکی بودن چَز رو به ما نشان می دهد. به طوری که پویا شدن و جاری شدن خاصیت بالقوه دانه برای بالفعل شدن و جوانه زدن با مُصَوِّت هاست که می تواند در چرخه حیات قرار بگیرد. همانطور که حروف صامت بدون مُصِّوت نمی تواند قابل استفاده باشد در عالم واقع نیز مانند همین دانه گندم بدون آب و خاک و نور نمی تواند در چرخه حیات قرار بگیرد. چَز چیز چاز یا همون شاز و چوز که مفهوم پوچی و خراب شدن و فنا شدن چیزی را به ما می رساند. یعنی وقتی دانه ی گندم در چرخه حیات قرار نگرفت و از آب و نور و خاک محروم ماند اصطلاحاً چوز ( چوس ) شده است. ولی وقتی در چرخه حیات طی طریق کرد و رشد کرد و به بار نشست و یک دانه گندم هفتاد دانه شد اصطلاحاً چاز شده است یا همون شاز عامیانه. یک ضرب المثل هم برای شیرینی کار اگر بگوییم این است.
الهی شُکُر، هر شُکُر سیصد شتر
شترها بارشان ارزن بود
هر ارزن سیصد شُکُر.
از اونجایی که شُکر نعمت در استفاده و به کار بستن اون نعمت می باشد مثل شُکر مغز و دست و پا وووو که اگر استفاده شود قوی و عضلانی خواهد بود. در این ضرب المثل، شُکر دانه یعنی متعالی شدن دانه و یک دانه هفتاد دانه شدن. و مجدد هر دانه از هفتاد دانه یعنی ۴۹۰۰ دانه ایجاد شدن. از زاویه نگاه کلمات به عالم هستی و همین رویه، سیر گسترش جهان هم قابل اثبات خواهد شد. و این یعنی دست خداوند متعال در کُنهِ جان هستی همچنان در حال کار کردن است. یکی از آیاتی که به نحوی به دست خدا و عمل او اشاره دارد، آیه 10 سوره فتح است که می فرماید: �إِنَّ الَّذِینَ یُبَایِعُونَکَ إِنَّمَا یُبَایِعُونَ اللَّهَ یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ ۚ فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّمَا یَنْکُثُ عَلَىٰ نَفْسِهِ ۖ وَمَنْ أَوْفَىٰ بِمَا …�1. این آیه به بیعت مسلمانان با پیامبر اکرم ( ص ) اشاره دارد و بیان می کند که دست خداوند بر دست های آن ها است، که نمادی از حمایت و نظارت الهی است.
چز در زبانکردی کلهری به معنای درد نقطه ای در یک قسمت از بدن میباشد.
این یه نوع گیاه دارویی هم همین هست چز کوهی