چرخیدن
مترادف چرخیدن: حرکت دورانی داشتن، چرخ خوردن، چرخ زدن، دور خودگردیدن، گردیدن، گشتن، پیچیدن، اداره شدن، پرسه زدن، این سو و آن سو رفتن، جریان داشتن، تکرار شدن
معنی انگلیسی:
لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
( مصدر ) ( چرخید چرخد خواهد چرخید
رقصیدن . یا دایر بودن موسسه ای یا اداره ای .
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
واژه نامه بختیاریکا
به گشت بیدن
مترادف ها
اندوختن، جمع کردن، چرخیدن
عطف کردن، تغییر دادن، بر گرداندن، پیچاندن، وارونه کردن، تبدیل کردن، خیش زدن، خیش کشیدن، منحرف شدن، معطوف داشتن، چرخ زدن، پشت و رو کردن، تاه زدن، گشتن، گرداندن، معکوس کردن، پیچ خوردن، چرخیدن، تغییر جهت دادن، چرخ خوردن، دگرگون ساختن
چرخیدن
حرکت کردن، چرخیدن، چرخانیدن
تلو تلو خوردن، نوسان کردن، بدار اویخته شدن، تاب خوردن، چرخیدن، تاب دادن، اونگان شدن یا کردن
تلو تلو خوردن، چرخیدن، گیج خوردن، یله رفتن
چرخیدن، روی چیزی چرخیدن، روی پاشنه گشتن، چرخاندن، روی پاشنه چرخیدن
سیر کردن، چرخ زدن، چرخیدن، چرخاندن، دوران کردن، بر محور خود گردیدن
گرداندن، چرخیدن
خم کردن، پیچ خوردن، چرخیدن، به اطراف چرخاندن، دهن کجی کردن، اریب شدن
خم کردن، پیچاندن، پیچیدن، تابیدن، پیچ دادن، پیچ دار کردن، تاب خوردن، چرخیدن، تاب دادن
گشتن، سنگین حرکت کردن، چرخیدن، غلتاندن، تراندن، غل خوردن
تغییر کردن، دور زدن، گردش کردن، سیر کردن، چرخیدن، گردیدن
لرزیدن، چهچه زدن، جاری شدن، روان شدن، چرخیدن، با تحریر خواندن، پیچانیدن
خیط و پیت کردن، چرخ زدن، فر زدن، چرخیدن، چرخاندن، ریسیدن، رشتن، تنیدن، به درازا کشاندن
گشتن، سراییدن، دایره وار حرکت کردن، چرخیدن، چرخاندن
چرخیدن، بدور محور ثابتی گشتن
فارسی به عربی
پیشنهاد کاربران
پاسخ به ادعاهایی از این دست نیازمند دقت، تکیه بر منابع معتبر تاریخی، و تفکیک بین جریان های فکری و نحله های سیاسی است. اجازه بدهید این موضوعات را به صورت دقیق و مستند بررسی کنیم:
- - -
... [مشاهده متن کامل]
🟡 ۱. آیا حکومت رضا شاه پهلوی دست نشانده بریتانیا بود؟
✅ واقعیت تاریخی:
رضا شاه با کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ به قدرت رسید. این کودتا با همراهی سید ضیاءالدین طباطبایی و حمایت ضمنی بریتانیا در آن برهه زمانی انجام شد.
انگلیسی ها نگران نفوذ بلشویک ها از شمال ایران بودند. رضا خان را به عنوان یک نیروی مقتدر برای مقابله با کمونیسم و ایجاد ثبات داخلی ترجیح می دادند.
📚 منابع معتبر:
یرواند آبراهامیان در کتاب ایران بین دو انقلاب:
> �انگلیس ها پس از شکست در ایجاد حکومت قوام السلطنه در شمال، از قدرت گیری رضا خان حمایت کردند، اما او به زودی مستقل عمل کرد و حتی در مواردی با منافع بریتانیا زاویه پیدا کرد. �
فریدون آدمیت در اندیشه ترقی خواهی در عصر مشروطه نیز به پیچیدگی این روابط اشاره می کند و اینکه رضا شاه صرفاً �عامل� نبود.
✅ نتیجه:
رضا شاه با چراغ سبز بریتانیا به قدرت رسید، اما پس از مدتی کنترل اوضاع را در دست گرفت و سیاستی نسبتاً مستقل را در پیش گرفت. او هرگز شاهی نبود که مستقیماً از سوی انگلیس منصوب شده باشد، بلکه پس از پادشاهی احمدشاه قاجار و ناکارآمدی او، با تصویب مجلس مؤسسان به سلطنت رسید ( ۱۳۰۴ ) .
- - -
🟡 ۲. آیا ایران گرایی یا ایرانشهری گرایی فاشیسم است؟
✅ توضیح:
�ایران گرایی� یا �ایرانشهری گرایی� یک مکتب فکری است که به هویت ملی ایرانی، زبان فارسی، تمدن باستانی ایران و دولت مقتدر مرکزی تأکید دارد. ریشه های آن به دوران ساسانی و سپس دوران بازسازی هویت پس از اسلام بازمی گردد.
اما منتقدان می گویند برخی نسخه های آن—به ویژه در دوره پهلوی—با حذف یا به حاشیه راندن اقوام و زبان های غیرفارسی، به نوعی ناسیونالیسم افراطی منتهی شد.
❌ اما:
مقایسه مستقیم آن با فاشیسم اروپایی ( مثل آلمان نازی یا ایتالیا ) دقیق نیست. فاشیسم بر مبنای نژادپرستی سازمان یافته، سرکوب سیستماتیک، و نظام تک حزبی اقتدارگرا است.
📚 منابع:
کتاب هویت ایرانی و ایران گرایی از رضا ضیا ابراهیمی:
> �ایرانشهری گری در شکل مدرنش بیشتر بازسازی هویت ملی در مقابل فروپاشی امپراتوری قاجار و تهدید تجزیه طلبی بود تا تقلید از فاشیسم. �
مقاله �ناسیونالیسم در ایران� در دایره المعارف ایرانیکا ( Iranica ) :
> �ملی گرایی ایرانی با تأکید بر زبان، تاریخ و یکپارچگی سیاسی تعریف می شود، اما در مواردی دچار افراط شد، نه الزاماً فاشیسم. �
- - -
🟡 ۳. استعمار هند توسط بریتانیا، ربطی به ایران دارد؟
بله، از نظر الگوهای استعمار و استثمار اقتصادی، استعمار بریتانیا در هند یکی از تلخ ترین دوره های تاریخ بشریت است؛ اما مقایسهٔ آن با ایران اشتباه است:
ایران هرگز به طور رسمی مستعمره نشد، گرچه نیمه مستعمره یا تحت نفوذ ( به ویژه در دوران قاجار ) بوده است.
هند برای بیش از ۱۵۰ سال مستقیماً تحت حکومت بریتانیا بود ( از ۱۸۵۸ تا ۱۹۴۷ ) .
- - -
🔚 جمع بندی:
موضوع پاسخ مستند
رضا شاه عامل انگلیس؟ با حمایت آن ها به قدرت رسید اما مستقل عمل کرد.
ایرانشهری گرایی = فاشیسم؟ ناسیونالیسم افراطی در برخی موارد وجود داشت، اما معادل فاشیسم نبود.
استعمار ایران = هند؟ ایران هرگز رسماً مستعمره نشد. قیاس نادرست است.
- - -
- - -
... [مشاهده متن کامل]
🟡 ۱. آیا حکومت رضا شاه پهلوی دست نشانده بریتانیا بود؟
✅ واقعیت تاریخی:
رضا شاه با کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ به قدرت رسید. این کودتا با همراهی سید ضیاءالدین طباطبایی و حمایت ضمنی بریتانیا در آن برهه زمانی انجام شد.
انگلیسی ها نگران نفوذ بلشویک ها از شمال ایران بودند. رضا خان را به عنوان یک نیروی مقتدر برای مقابله با کمونیسم و ایجاد ثبات داخلی ترجیح می دادند.
📚 منابع معتبر:
یرواند آبراهامیان در کتاب ایران بین دو انقلاب:
> �انگلیس ها پس از شکست در ایجاد حکومت قوام السلطنه در شمال، از قدرت گیری رضا خان حمایت کردند، اما او به زودی مستقل عمل کرد و حتی در مواردی با منافع بریتانیا زاویه پیدا کرد. �
فریدون آدمیت در اندیشه ترقی خواهی در عصر مشروطه نیز به پیچیدگی این روابط اشاره می کند و اینکه رضا شاه صرفاً �عامل� نبود.
✅ نتیجه:
رضا شاه با چراغ سبز بریتانیا به قدرت رسید، اما پس از مدتی کنترل اوضاع را در دست گرفت و سیاستی نسبتاً مستقل را در پیش گرفت. او هرگز شاهی نبود که مستقیماً از سوی انگلیس منصوب شده باشد، بلکه پس از پادشاهی احمدشاه قاجار و ناکارآمدی او، با تصویب مجلس مؤسسان به سلطنت رسید ( ۱۳۰۴ ) .
- - -
🟡 ۲. آیا ایران گرایی یا ایرانشهری گرایی فاشیسم است؟
✅ توضیح:
�ایران گرایی� یا �ایرانشهری گرایی� یک مکتب فکری است که به هویت ملی ایرانی، زبان فارسی، تمدن باستانی ایران و دولت مقتدر مرکزی تأکید دارد. ریشه های آن به دوران ساسانی و سپس دوران بازسازی هویت پس از اسلام بازمی گردد.
اما منتقدان می گویند برخی نسخه های آن—به ویژه در دوره پهلوی—با حذف یا به حاشیه راندن اقوام و زبان های غیرفارسی، به نوعی ناسیونالیسم افراطی منتهی شد.
❌ اما:
مقایسه مستقیم آن با فاشیسم اروپایی ( مثل آلمان نازی یا ایتالیا ) دقیق نیست. فاشیسم بر مبنای نژادپرستی سازمان یافته، سرکوب سیستماتیک، و نظام تک حزبی اقتدارگرا است.
📚 منابع:
کتاب هویت ایرانی و ایران گرایی از رضا ضیا ابراهیمی:
> �ایرانشهری گری در شکل مدرنش بیشتر بازسازی هویت ملی در مقابل فروپاشی امپراتوری قاجار و تهدید تجزیه طلبی بود تا تقلید از فاشیسم. �
مقاله �ناسیونالیسم در ایران� در دایره المعارف ایرانیکا ( Iranica ) :
> �ملی گرایی ایرانی با تأکید بر زبان، تاریخ و یکپارچگی سیاسی تعریف می شود، اما در مواردی دچار افراط شد، نه الزاماً فاشیسم. �
- - -
🟡 ۳. استعمار هند توسط بریتانیا، ربطی به ایران دارد؟
بله، از نظر الگوهای استعمار و استثمار اقتصادی، استعمار بریتانیا در هند یکی از تلخ ترین دوره های تاریخ بشریت است؛ اما مقایسهٔ آن با ایران اشتباه است:
ایران هرگز به طور رسمی مستعمره نشد، گرچه نیمه مستعمره یا تحت نفوذ ( به ویژه در دوران قاجار ) بوده است.
هند برای بیش از ۱۵۰ سال مستقیماً تحت حکومت بریتانیا بود ( از ۱۸۵۸ تا ۱۹۴۷ ) .
- - -
🔚 جمع بندی:
موضوع پاسخ مستند
رضا شاه عامل انگلیس؟ با حمایت آن ها به قدرت رسید اما مستقل عمل کرد.
ایرانشهری گرایی = فاشیسم؟ ناسیونالیسم افراطی در برخی موارد وجود داشت، اما معادل فاشیسم نبود.
استعمار ایران = هند؟ ایران هرگز رسماً مستعمره نشد. قیاس نادرست است.
- - -
پاسخ به عوام ها
و یا ایرانشهری ها
و یا فاشیست ها
بهتون پیشنهاد میکنم استعمار انگلیس در هند را
هزاران بار بخوانید
و حکومت رضا پهلوی رو که تنها حکومتی هست
که توسط یه کشور دیگه به شاهی میرسه رو
هزاران بار بررسی کنید
البته اگر از عوام بودن بتوانید دست بردارید
و یا ایرانشهری ها
و یا فاشیست ها
بهتون پیشنهاد میکنم استعمار انگلیس در هند را
هزاران بار بخوانید
و حکومت رضا پهلوی رو که تنها حکومتی هست
که توسط یه کشور دیگه به شاهی میرسه رو
هزاران بار بررسی کنید
البته اگر از عوام بودن بتوانید دست بردارید
بررسی ریشه واژه چرخ با استناداد به متون پهلوی اوستایی و زبان های هم خانواده پارسی:
پهلوی : این واژه در نبیگ ها ی مینوی خرد - بندهش - اردویرافنامه - خسرو و ریدگ و درخت اسوریک اشکارا امده است . این متون به ترتیب به سده های 6 تا7 میلادی - 9 میلادی - 9تا10میلادی - 6تا7 میلادی و 6 تا 8 میلادی تعلق دارند ( کهن ترین سنگ نبشته ترکی برای سده 8 میلادی ست ) و کهن ترین سند واژه چویرمک برای کتاب دیوان الغات الترک برای سده 11 میلادی ست
... [مشاهده متن کامل]
این واژه در دیگر زبان ها:
اوستا : این واژه در اوستا با تلفظ چخر به معنی چرخ امده است نمونه یشت ها یشت 10
سانسکریت : چاکرا
کردی :چهرخ
بلوچی :چرک
و نیز واژگانی مشابه در پشتو و اردو و بنگالی
پهلوی : این واژه در نبیگ ها ی مینوی خرد - بندهش - اردویرافنامه - خسرو و ریدگ و درخت اسوریک اشکارا امده است . این متون به ترتیب به سده های 6 تا7 میلادی - 9 میلادی - 9تا10میلادی - 6تا7 میلادی و 6 تا 8 میلادی تعلق دارند ( کهن ترین سنگ نبشته ترکی برای سده 8 میلادی ست ) و کهن ترین سند واژه چویرمک برای کتاب دیوان الغات الترک برای سده 11 میلادی ست
... [مشاهده متن کامل]
این واژه در دیگر زبان ها:
اوستا : این واژه در اوستا با تلفظ چخر به معنی چرخ امده است نمونه یشت ها یشت 10
سانسکریت : چاکرا
کردی :چهرخ
بلوچی :چرک
و نیز واژگانی مشابه در پشتو و اردو و بنگالی
ریشه شناسی واژه های فارسی و ترکی. اجازه بدهید موضوع را دقیق و مستند بررسی کنیم:
- - -
🔍 بررسی ریشه واژه �چرخ�
1. �چرخ� در فارسی
واژهٔ �چرخ� در زبان فارسی از ریشهٔ اوستایی و فارسی میانه آمده است:
... [مشاهده متن کامل]
اوستایی: čaxra - ( چَخرا )
پهلوی ( فارسی میانه ) : čaxr ( چَخر )
به معنی:
> دایره، چرخ، گردونه، ابزار چرخان، و حتی به معنای فلک/آسمان هم به کار رفته است.
واژه های مرتبط در دیگر زبان های هندواروپایی نیز وجود دارد:
سانسکریت: cakra ( چَکرا ) = چرخ، گردونه
لاتین: circus = دایره
انگلیسی: circle و cycle
یونانی: kirkos ( دایره )
بنابراین، واژه ی �چرخ� یک واژه ایرانی اصیل با ریشه ی هندواروپایی است و ارتباطی به واژه های ترکی ندارد.
- - -
🧭 بررسی واژه های ترکی که مطرح کردید:
2. �چوی� ( ��y / ��v ) در ترکی:
در زبان ترکی ( به ویژه ترکی آذربایجانی و ترکی عثمانی ) ، واژه هایی مانند:
��y�rmək / �evirmək = چرخاندن، برگرداندن، بازگرداندن
�evrə = محیط، دایره
�evik = چابک، تند
همه از ریشه ی �ev - گرفته شده اند، که در ترکی به معنای �چرخیدن� یا �دور زدن� است. این واژه در ترکی رایج است، اما:
✅ این واژه ها از ترکی هستند و به احتمال زیاد ریشه در واژه های فارسی کهن یا سانسکریت ندارند.
✅ با اینکه ��evirmek� در ترکی به معنای �چرخاندن� است، اما این واژه در ترکی نقش واژه ی اصلی چرخ را ندارد.
- - -
3. آیا �چرخ� از ترکی آمده؟
📌 پاسخ دقیق: خیر. واژه �چرخ� ترکی نیست و ریشه اش به فارسی باستان و اوستایی می رسد.
واژه های ترکی مانند �evirmek ( چویرمک ) یا �ark ( چرخ، چرخ دنده ) بعدها در ترکی وارد شده اند، و حتی واژه �ark احتمال دارد از فارسی به ترکی راه یافته باشد، نه برعکس.
- - -
🔁 واژه هایی مثل �چشم چران�، �چرخ فلک�، �دوچرخه�
�چشم چران� استعاره از چشم چرخنده است، یعنی چشمی که از این ور به آن ور می چرخد ( واژه فارسی )
�چرخ فلک� هم واژه ای کاملاً فارسی ست ( از ترکیب چرخ فلک = گردونه آسمانی )
�دوچرخه� = وسیله ای با دو چرخ ( همچنان فارسی )
- - -
📚 منابع و استنادها
1. فرهنگ واژه های اوستایی – جرج مورتنسن، مایکل ویسلر
2. برهان قاطع – محمدحسین بن خلف تبریزی
3. فرهنگ ریشه شناسی واژگان فارسی – دکتر علی اشرف صادقی
4. لغت نامه دهخدا – علی اکبر دهخدا
5. Nişanyan S�zl�k ( فرهنگ ترکی عثمانی به ترکی نوین )
6. Etymological Dictionary of Old Iranian – Johnny Cheung
- - -
✅ جمع بندی
واژه ی چرخ، یک واژه ی اصیل ایرانی با ریشه ی اوستایی و سانسکریت است.
واژه های ترکی مانند �evirmek، �evrə و �ark مستقل اند ولی برخی از آن ها ممکن است از فارسی وام گرفته شده باشند.
بنابراین، �چرخ� ربطی به واژه ی ترکی �چویرمک� یا �چورماخ� ندارد.
- - -
🔍 بررسی ریشه واژه �چرخ�
1. �چرخ� در فارسی
واژهٔ �چرخ� در زبان فارسی از ریشهٔ اوستایی و فارسی میانه آمده است:
... [مشاهده متن کامل]
اوستایی: čaxra - ( چَخرا )
پهلوی ( فارسی میانه ) : čaxr ( چَخر )
به معنی:
> دایره، چرخ، گردونه، ابزار چرخان، و حتی به معنای فلک/آسمان هم به کار رفته است.
واژه های مرتبط در دیگر زبان های هندواروپایی نیز وجود دارد:
سانسکریت: cakra ( چَکرا ) = چرخ، گردونه
لاتین: circus = دایره
انگلیسی: circle و cycle
یونانی: kirkos ( دایره )
بنابراین، واژه ی �چرخ� یک واژه ایرانی اصیل با ریشه ی هندواروپایی است و ارتباطی به واژه های ترکی ندارد.
- - -
🧭 بررسی واژه های ترکی که مطرح کردید:
2. �چوی� ( ��y / ��v ) در ترکی:
در زبان ترکی ( به ویژه ترکی آذربایجانی و ترکی عثمانی ) ، واژه هایی مانند:
��y�rmək / �evirmək = چرخاندن، برگرداندن، بازگرداندن
�evrə = محیط، دایره
�evik = چابک، تند
همه از ریشه ی �ev - گرفته شده اند، که در ترکی به معنای �چرخیدن� یا �دور زدن� است. این واژه در ترکی رایج است، اما:
✅ این واژه ها از ترکی هستند و به احتمال زیاد ریشه در واژه های فارسی کهن یا سانسکریت ندارند.
✅ با اینکه ��evirmek� در ترکی به معنای �چرخاندن� است، اما این واژه در ترکی نقش واژه ی اصلی چرخ را ندارد.
- - -
3. آیا �چرخ� از ترکی آمده؟
📌 پاسخ دقیق: خیر. واژه �چرخ� ترکی نیست و ریشه اش به فارسی باستان و اوستایی می رسد.
واژه های ترکی مانند �evirmek ( چویرمک ) یا �ark ( چرخ، چرخ دنده ) بعدها در ترکی وارد شده اند، و حتی واژه �ark احتمال دارد از فارسی به ترکی راه یافته باشد، نه برعکس.
- - -
🔁 واژه هایی مثل �چشم چران�، �چرخ فلک�، �دوچرخه�
�چشم چران� استعاره از چشم چرخنده است، یعنی چشمی که از این ور به آن ور می چرخد ( واژه فارسی )
�چرخ فلک� هم واژه ای کاملاً فارسی ست ( از ترکیب چرخ فلک = گردونه آسمانی )
�دوچرخه� = وسیله ای با دو چرخ ( همچنان فارسی )
- - -
📚 منابع و استنادها
1. فرهنگ واژه های اوستایی – جرج مورتنسن، مایکل ویسلر
2. برهان قاطع – محمدحسین بن خلف تبریزی
3. فرهنگ ریشه شناسی واژگان فارسی – دکتر علی اشرف صادقی
4. لغت نامه دهخدا – علی اکبر دهخدا
5. Nişanyan S�zl�k ( فرهنگ ترکی عثمانی به ترکی نوین )
- - -
✅ جمع بندی
واژه ی چرخ، یک واژه ی اصیل ایرانی با ریشه ی اوستایی و سانسکریت است.
واژه های ترکی مانند �evirmek، �evrə و �ark مستقل اند ولی برخی از آن ها ممکن است از فارسی وام گرفته شده باشند.
بنابراین، �چرخ� ربطی به واژه ی ترکی �چویرمک� یا �چورماخ� ندارد.
چرخ از کلمه تورکی چویرمک یا چورماخ یا چوراخ ساخته شده
چویر
گوسفندارو ببر بچرن
چرخ و فلک
دوچرخه
چشم چران
چشمی که مثل چرخ اینور و اونور میره و دید میزنه
چویر
گوسفندارو ببر بچرن
چرخ و فلک
دوچرخه
چشم چران
چشمی که مثل چرخ اینور و اونور میره و دید میزنه
چرخیدن گشتن ، دور زدن
پیچش
به دور افتادن ؛ بگردش درآمدن. گردش کردن.
تنوره کشیدن . [ ت َ رَ / رِ ک َ / ک ِ دَ ] ( مص مرکب ) در حال چرخیدن به هوا پریدن . ( فرهنگ فارسی معین ) . به هوا برشدن دیو و جادو، بی بال و پر. دواریدن . در افسانه های قدیمی ، بر هوا شدن دیو بی بال و
... [مشاهده متن کامل]
... [مشاهده متن کامل]
پری ، راست بسوی بالا. ( یادداشت بخط مرحوم دهخدا ) : دیوان تنوره می کشند و به آسمان می روند. ( فرهنگ فارسی معین ) . رجوع به ماده ٔ قبل و تنوره شود.
چرخ خوردن
چرخیدن، چرخ زدن ( دور )
سگ ها دور گله چرخ می زدند.
دوران، حرکت دورانی داشتن، چرخ خوردن، چرخ زدن، دور خودگردیدن، گردیدن، گشتن، پیچیدن، اداره شدن، پرسه زدن، این سو و آن سو رفتن، جریان داشتن، تکرار شدن
گردیدن
قلایان
مشاهده ادامه پیشنهادها (١٠ از ١٥)