چرخ و محور (wheel and axle)
کلاف مدوّر یا صفحه ای که حول محوری می چرخد. نخستین چرخ ها احتمالاً صورت تکامل یافتۀ غلتک هایی از کُنده بودند که برای کمک به پیش راندن سورتمه هایی با بار سنگین یا قطعه های سنگ بزرگ به کار برده می شدند. در غلتک های کنده ای برشی از کندۀ درخت را محکم به محوری متصل می کردند که به چرخِ تخت زمخت و نتراشیده ای مرتبط بود. این چرخ حول محور ثابتی گردش می کرد. پره های چرخ در حدود ۲۰۰۰پ م در منطقۀ خاورمیانه ابداع شد و رواج آن ها پیشرفتی بود که وزن ساختار را کاهش داد و اهرم هایی فراهم آورد که به کمک آن ها وسیلۀ نقلیه را در هنگام لزوم پیش می راندند. در بخش هایی از جهان که حیوانات بارکش یافت نمی شد، ازجمله در امریکای شمالی و جنوبی، چرخ و محور هرگز به ظهور نرسید و استفاده از آن ها براثر دادوستد و ارتباط با اروپاییان رواج یافت. اکثر چرخ های تخت اولیه به عصر مفرغ تعلق دارند، اما یکی از نمونه های مربوط به دورۀ نوسنگی، که در هلند کشف شد، نشان می دهد که برای ایجاد یا ساخت آن ابزار های فلزی نیاز نبود. در بریتانیا، تسمه های توپی، که بخشی از ساختمان مرکز چرخ است، از گنجینه ای مربوط به اواخر عصر مفرغ در غار هیتری برن، واقع در دارِم، در بخش شمال شرقی انگلستان، کشف شد. گاری چرخ دار در حدود ۳۰۰۰پ م در بین النهرین ساخته شد، اما تا قبل از ۱۶۰۰پ م در مصر ناشناخته بود. ظرف های چرخ ساز نخستین بار در بین النهرین به کار رفتند، اگرچه احتمال می رود که چرخ کوزه گری قبل از ۳۰۰۰پ م اختراع شده باشد.
کلاف مدوّر یا صفحه ای که حول محوری می چرخد. نخستین چرخ ها احتمالاً صورت تکامل یافتۀ غلتک هایی از کُنده بودند که برای کمک به پیش راندن سورتمه هایی با بار سنگین یا قطعه های سنگ بزرگ به کار برده می شدند. در غلتک های کنده ای برشی از کندۀ درخت را محکم به محوری متصل می کردند که به چرخِ تخت زمخت و نتراشیده ای مرتبط بود. این چرخ حول محور ثابتی گردش می کرد. پره های چرخ در حدود ۲۰۰۰پ م در منطقۀ خاورمیانه ابداع شد و رواج آن ها پیشرفتی بود که وزن ساختار را کاهش داد و اهرم هایی فراهم آورد که به کمک آن ها وسیلۀ نقلیه را در هنگام لزوم پیش می راندند. در بخش هایی از جهان که حیوانات بارکش یافت نمی شد، ازجمله در امریکای شمالی و جنوبی، چرخ و محور هرگز به ظهور نرسید و استفاده از آن ها براثر دادوستد و ارتباط با اروپاییان رواج یافت. اکثر چرخ های تخت اولیه به عصر مفرغ تعلق دارند، اما یکی از نمونه های مربوط به دورۀ نوسنگی، که در هلند کشف شد، نشان می دهد که برای ایجاد یا ساخت آن ابزار های فلزی نیاز نبود. در بریتانیا، تسمه های توپی، که بخشی از ساختمان مرکز چرخ است، از گنجینه ای مربوط به اواخر عصر مفرغ در غار هیتری برن، واقع در دارِم، در بخش شمال شرقی انگلستان، کشف شد. گاری چرخ دار در حدود ۳۰۰۰پ م در بین النهرین ساخته شد، اما تا قبل از ۱۶۰۰پ م در مصر ناشناخته بود. ظرف های چرخ ساز نخستین بار در بین النهرین به کار رفتند، اگرچه احتمال می رود که چرخ کوزه گری قبل از ۳۰۰۰پ م اختراع شده باشد.
wikijoo: چرخ_و_محور